Απο το ακ. έτος 2022-23, το μάθημα μετονομάστηκε στον τρέχοντα τίτλο, με προσθήκη του όρου 'περιβάλλοντος'.

Η open-eclass είναι η εκπαιδευτική πλατφόρμα προς χρήση για το μάθημα. 

ΒΕΒΑΙΩΣ, Η ΔΗΛΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΣΤΟ SIS PORTAL !!!! Υποχρεωτικά -εντός προθεσμίας- και αποκλειστικά για όλες και όλους, ανεξαρτήτως έτους.  ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΣΟΣ στους/στις επί πτυχίω φοιτητές/ριες (από 5 έτος plus): Από πέρσυ άλλωστε και ένεκα αλλαγής του κανονιστικού πλαισίου (ιδρυματικά), δεν ισχύει το παλαιό δικαίωμα των επι πτυχίω να δίνουν ακόμα και σε μάθημα μη δηλωμένο στο τρέχον εξάμηνο, αρκεί να το είχαν δηλώσει παλαιότερα. Δηλαδή, εφόσον επιθυμείτε να δώσετε πχ το παρόν μάθημα και να βαθμολογηθείτε έγκυρα, πρέπει όπως και δήποτε να το δηλώσετε φέτος

** Αντικείμενο μαθήματος (επικαιροποιημένο: Σεπτ. 2025. Τα παρακάτω είναι περασμένα ως .doc στο εργαλείο 'Εγγραφα' με τον τίτλο Πλάνο/Syllabus Μαθήματος):
Το μάθημα Διεθνής Πολιτική Ενέργειας και Φυσικών Πόρων θίγει τα ακόλουθα αντικείμενα:
Σχέση φύσης και πολιτικής. Στάση/θέσεις των διεθνολογικών προσεγγίσεων έναντι της ενέργειας και των φυσικών πόρων. Θέματα πετρελαίου-φυσικού αερίου (ιστορία, προσφορά-ζήτηση, αποθέματα και πολιτικοί κίνδυνοι στην παγκόσμια αγορά, διαμόρφωση της τιμής, γεωπολιτική των αγωγών ιδίως στην Ευρασία) και υδάτων. Ειδικά θέματα ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής και ασφάλειας (Ελλάδα, Τουρκία, Ε.Ε., μεγάλες δυνάμεις). Παγκόσμια περιβαλλοντική διακυβέρνηση. Φυσικοί πόροι, ενεργειακή ασφάλεια και ανάπτυξη ή υπανάπτυξη/φτώχεια (αξιοποίηση vs ‘κατάρα των πόρων’). Κλιματική αλλαγή, κράτος, παγκοσμιοποίηση και παγκόσμιες πολιτικό-οικονομικές συνέπειες. Πολιτική οικονομία του περιβάλλοντος και της βιώσιμης/αειφόρου ανάπτυξης.
** Διδάσκων: Κυριάκος Μικέλης, Επ. Καθηγητής
** (περισσότερα -για εργασία, ύλη, βιβλιογραφία κτλ- βλ. ακριβώς παρακάτω, ενώ για σχετικό υλικό, βλ. το φάκελο ''Έγγραφα'', επικαιροποιημένα ανά καιρούς / τελευταία επικαιροποίηση Σεπτ. 2025)

Ώρες συνεργασίας με κ. Μικέλη: Δια ζώσης στο γραφείο κ. καθηγητή (ΚΖ 430), Τετ. 17.45-19.15. Επίσης, τηλεσυνάντηση σε μεγάλο εύρος χρονοθυρίδων, ύστερα από συνεννόηση μέσω email (kmikelis@uom.edu.gr).

Σκοπός μαθήματος

H εξοικείωση των φοιτητών-τριών με τη σύνδεση (διεθνούς) πολιτικής και φύσης, περιβάλλοντος, φυσικών πόρων, ενέργειας, ανάπτυξης & τεχνολογίας.

Ύλη

1) Από το διανεμόμενο σύγγραμα (έτος 2018-9 και εξής) Τσακίρης, 2018 {Ενεργειακή Ασφάλεια και Διεθνής Πολιτική Η Γεωπολιτική του ‘Μαύρου Χρυσού’ από την Ανακάλυψη Πετρελαίου στη Μέση Ανατολή έως τη Σχιστολιθική Επανάσταση (1908-2018)}:  κεφ. 1.1  (19-39),  κεφ. 1.3 (155-161), κεφ.  4.3.2-4.3.4 (607-659), κεφ. 4.4. & 4.5 (659-760). Οι φοιτητές ενθαρρύνονται να επιλέξουν το παρόν, καθόσον καλύπτει επικαιροποιημένα και στοχευμένα (αλλά πολυπρισματικά) το αντικείμενο του μαθήματος. 

2) Εκ της βιβλιογραφίας κάτωθι, τα ακόλουθα κείμενα (κεφάλαια ή άρθρα) που βρίσκονται στο φάκελο έγγραφα με την επισήμανση 'εντός ύλης': Βάλβης, 2012 ('Διεθνής Πολιτική Οικονομία και Περιβαλλοντική Ασφάλεια'), Μικέλης, 2015 ('Τίνος Πλανήτης; Διεθνείς Σχέσεις και η Σχέση Μεταξύ Ανθρώπων και Ζώων'), Μικέλης, 2016 ('Διεθνής Πολιτική και Ενέργεια: Από την Κατάρα των Πόρων στην Κατάρα των Αγωγών;’ ή Mikelis, 2018  η αγγλόφωνη εκδοχή), Μικέλης, 2025 (‘Κλιματική Αλλαγή, Κρίση και Απειλή: To Πρίσμα της Διεθνολογίας’), Σταμπολής et al., 2024 (‘Ο Ελληνικός Ενεργειακός Τομέας:’: μόνο τα γενικά συμπεράσματα, σελ. 224-227), Steans and Pettiford, 2010: κεφ. 8 ('Οικολογία), Vogler, 2024 ('Περιβαλλοντικά Ζητήματα'),  συν οι πίνακες & χάρτες με τη σχετική ένδειξη

3) Αυτονόητα, ύλη συνιστά και το περιεχόμενο των διαλέξεων του διδάσκοντος.

Σε κάθε περίπτωση, στο compus έχουν αναρτηθεί διάφορα κείμενα-πηγές (στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα) σχετικά με το αντικείμενο του μαθήματος.

Οπτικοακουστικά μέσα (τα δύο πρώτα, εξαιρετικά χρήσιμα):

• Γιατί οι Ευρωπαίοι κατέκτησαν την Αμερική - What The Fact?! #9 https://www.youtube.com/watch?v=h6ZUIFizBjk
• Η Αλήθεια για την Ενεργειακή Κρίση | Greekonomics #30 https://www.youtube.com/watch?v=IlpZr90QG1g
• Μια σύντομη ιστορία της Ενέργειας https://www.youtube.com/watch?v=ohfmiUIgY9w

• Γιατί ο άνθρωπος λάτρεψε τον Χρυσό https://www.youtube.com/watch?v=KfgpE4HKgc0

• Ανεμογεννήτριες, υψηλές θερμοκρασίες, και μετατροπή διοξειδίου του άνθρακα | Mad Science Review #18 https://www.youtube.com/watch?v=bC3xykrmOwY
• Αρνητές της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και συνθετικές μορφές ζωής | Mad Science Review #10 https://www.youtube.com/watch?v=2NK_2ovyBpo
• There Will Be Blood and History https://www.youtube.com/watch?v=wJuDW6BSOCc
• Killers of the Flower Moon - better than the book https://www.youtube.com/watch?v=EBrSMfogXN0
• The Great Emu War, 1932 (Weird Wars) https://www.youtube.com/watch?v=5lbO2BnV3Ak
• The Great Goat War in The Galapagos https://www.youtube.com/watch?v=ZCfQEPbdwBA
• ENRON: Το μεγαλύτερο οικονομικό ΣΚΑΝΔΑΛΟ του 21ου αιώνα - BigBusiness #56 https://www.youtube.com/watch?v=9ufVMjzBUSA
•  African History Disproves “Guns Germs and Steel” by Jared Diamond https://www.youtube.com/watch?v=2OQmvRUdr3U&list=PLjnwpaclU4wUXOZkQWWsJWZoxI3IJxw54&index=4
• Oriental Despotism - the problem with Modernization theory | Why the West is Strong https://www.youtube.com/watch?v=bAVvB8sihu8&list=PLjnwpaclU4wUXOZkQWWsJWZoxI3IJxw54&index=2

Διδακτική μέθοδος

Εισήγηση, ερωταποκρίσεις, συζήτηση.

Δομή Εξετάσεων-βαθμολογίας

Η δομή των εξετάσεων είναι σχεδιασμένη ώστε να καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος της ύλης συμπεριλαμβανομένων των παραδόσεων, διαχωριζόμενη (πλέον της εργασίας) σε 2 μέρη:

α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και σύντομης απάντησης.

β. Ερωτήσεις ανάπτυξης (ανενεργό από περίοδο covid και μετά).

Πιθανή και η διεξαγωγή 2 response papers με 0,3 πόντου έκαστο (προαιρετικά, έξτρα βαθμολόγηση).

Εργασία

Σε σχέση με την εργασία, ισχύουν τα εξής:

α. Αφορά σε όλους τους φοιτητές-τριες του τετάρτου έτους καθώς τους επί πτυχίω.

β. Η εργασία καταλαμβάνει υποχρεωτικό μέρος της βαθμολογίας, χωρίς να είναι υποχρεωτική (με την έννοια ότι μπορεί ο φοιτητής- η φοιτήτρια να επιλέξει να μην την κάνει, ‘χάνοντας’ μικρό μέρος της βαθμολογίας). Ειδικότερα, η εργασία αποτελεί το 1/10 της βαθμολογίας (δηλ. όποιος/α δεν κάνει εργασία, φθάνει ως το 9) + 0,5 πόντο που ‘αναιρεί’ μισό πόντο που έχει τυχόν ‘χαθεί’ στις γραπτές εξετάσεις.

Για παράδειγμα, το χωρίς εργασία 4/9 της γραπτής εξέτασης γίνεται με εργασία 4+1+0,5=5,5=6/10.

γ. Μορφή, αντικείμενο και θεματολογία:

Η εργασία παρουσιάζεται προφορικά στο μάθημα, εντός περίπου 10 λεπτών. Εφόσον χρησιμοποιείται ppt αρχείο/ ήτοι powerpoint, αυτό αποστέλλεται στον διδάσκοντα. Αν δεν χρησιμοποιείται ppt και μόνο τότε, αποστέλλεται στον διδάσκοντα αρχείο .doc με μέγεθος περίπου 2000 λέξεις (κατά συντριπτική πλειονότητα, οι εργασίες αποστέλλονται ως ppt).  Κατ’ εξαίρεση, σε περίπτωση αντικειμενικής αδυναμίας προφορικής παρουσίασης (π.χ. εργασία ανελαστικού ωραρίου), είναι δυνατή η απαλλαγή από την υποχρέωση προφορικής παρουσίασης, ύστερα από συνεννόηση με τον κ. Μικέλη με αποστολή απλώς του αρχείου .doc.

Το θέμα εμπίπτει σε δύο κατηγορίες:

i) παρουσίαση μίας ταινίας (ή συνδυασμού συναφών ταινιών) που θίγει θέματα σχετικά με το αντικείμενο του μαθήματος (περιβάλλον, τεχνολογία, ανάπτυξη/υπανάπτυξη, πολιτική οικονομία, φυσικοί πόροι, φυσικές καταστροφές και σχέση με πολιτική/διεθνή πολιτική), με ταυτόχρονο σχολιασμό του οικείου θέματος.Παράδειγμα ταινίας:πχ. : ‘Syriana’, ‘There will be blood’, ‘Blood diamond’, ‘Slamdog Millionaire’, ‘Ο επίμονος κηπουρός’, ‘Michael Clayton’, ‘Erin Brockovich’, ‘Captain Phillips’, ‘A Civil Action’, ‘Γορίλες στην Ομίχλη’, ‘Free Willy’, ‘An Inconvenient Truth’, ‘Contagion’, ‘Outbreak’, ‘Blindness’, ‘Δώδεκα Πίθηκοι’, ‘Το σύνδρομο της Κίνας’, ‘2012’, ‘The Day After Tomorrow’, ‘Time Machine’, ‘Gattaca’, ‘I Robot’, ‘The Bicentennial Man’, ‘Elysium’, ‘Divergent’, ‘Hunger Games’, ‘Ender Games’, ‘2001, Α Space Odyssey’, ‘Wall-e’, ‘Enemy of the State’, ‘Revolution’ (τηλ. σειρά), ‘Person of Interest’ (τηλ. σειρά), ‘Interstellar’, ‘Avatar’, ‘The Island’, ‘The Beach’’, ‘The Purge’, ‘Matrix’, ‘Terminator’, ‘2001. ‘Total Recall’, ‘Universal soldier’, ‘Robocop’, ‘Rise of the Planet of the Apes’, ‘Dawn of the Planet of the Apes’, , ‘Transcendence’, 'Snowpiercer', Ex Machina, Uncut Gems, ‘Deepwater Horizon’, ‘The Runner’, ‘The 33’, ‘Blader Runner 2049’, 'The  Current War', 'Don't Look Up', ‘Dark Waters’, ‘Percy vs Goliath’, ‘‘Οι Δολοφόνοι του Ανθισμένου Φεγγαριού’’, ‘Geostorm’ κτλ, βεβαίως ταινίες στα

https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_environmental_films

https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_disaster_films

https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Films_about_petroleum   κτλ 

ή

ii) παρουσίαση ενός εξειδικευμένου θέματος, ενδεικτικά: EE και μεταλλαγμένα, οικοτρομοκρατία, σύνοδοι κορυφής και σημαντικές συνθήκες/συμφωνίες/καθεστώτα για περιβάλλον/κλιματική αλλαγή (π.χ. Συμφωνία Παρισιού 2015 κ.ά.), σχέδια αγωγών, επιλογές μεγάλων κρατών ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα ενέργειας, περιβάλλοντος και φυσικών πόρων κτλ (λ.χ. Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία ή Ενεργειακή Ένωση της Ε.Ε.), διαμάχες και συνεργασία επί του νερού, ασφαλειοποίηση και ενέργεια ή περιβάλλον.

Εφόσον κάποιος/α αποφασίζει-προσανατολίζεται για την πρόταση ενός θέματος, επικοινωνεί με τον κ. Μικέλη, στο μάθημα ή με ηλ. μήνυμα στο kmikelis@uom.edu.gr, ώστε να το ‘κατοχυρώσει’. Δεν υπάρχει ορισμένη μέρα παρουσίασης. Εφόσον ετοιμάζεται η εργασία, μπορεί να παρουσιαστεί. Ενθάρρυνση αυτό να μην αφεθεί την τελευταία στιγμή.

Δομή (ενδεικτική) των διαλέξεων

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις για τη σχέση (διεθνούς) πολιτικής, φύσης-φυσικών πόρων, περιβάλλοντος, ενέργειας, επιστήμης & τεχνολογίας
2. Η σχέση της φύσης με τις διεθνείς σχέσεις και τη (διεθνή) πολιτική
3. Η στάση και οι θέσεις των διεθνολογικών προσεγγίσεων για το ρόλο της ενέργειας - φυσικών πόρων στις διεθνείς σχέσεις
4. Πολιτική και περιβάλλον μέσα από την τέχνη (ιδίως τον κινηματογράφο)
5. Κατάρα των πόρων, ηθική παγίδα, μόχλευση και φούσκες
6. Διεθνής πολιτική και πετρέλαιο-φυσικό αέριο
7. Διεθνής πολική των πετρελαίων-φυσικού αερίου της Κασπίας και της ευρύτερης περιοχής
8. Στάσεις των μεγάλων δυνάμεων και της Ε.Ε. για την ενεργειακή/περιβαλλοντική πολιτική
9. Ελλάδα και ενεργειακή πολιτική
10. Περιβαλλοντική ασφάλεια
11. Η Πολιτική του νερού
12. Η Πολιτική του καπιταλισμού
13. Ανακεφαλαίωση, εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων και αυτό-αναστοχασμός/αξιολόγηση: Το μέλλον του κόσμου

Ενδεικτικό Χρονοδιάγραμμα/Βηματολόγιο Μαθησιακής Διαδικασίας για την υποβοήθησή της

Εφόσον, εσύ ο/η φοιτητής/ρια, αποφασίσεις να επιλέξεις το μάθημα, και πλέον βεβαίως της ενδεικνυόμενης παρουσίας στα μαθήματα/διαλέξεις το περισσότερο δυνατό, συνίσταται η προσοχή ως εξής:

- Από εβδομάδα 1 (29/9/25) και όσο το δυνατόν γρηγορότερα, εγγράφεσαι στο openeclass του μαθήματος

- Ομοίως, έχεις τον νου σου για το άνοιγμα του sisportal ώστε να δηλώσεις το μάθημα (συνήθως αφήνονται μερικές εβδομάδες)

- Κατά τις εβδομάδες 1 και 2 (ως 12/10/25), ενθαρρύνεσαι απόλυτα να διαβάσεις/μελετήσεις/εμπεδώσεις το syllabus του μαθήματος (όπως βρίσκεται στο openeclass του μαθήματος, ως περιγραφή του μαθήματος και ως .doc στα έγγραφα. Ισχυρή ενθάρρυνση για την εκτύπωσή του), και καλό να έχεις ήδη αποθηκεύσει τα κείμενα από τον φάκελο ‘έγγραφα’, στο openeclass του μαθήματος. Συνιστάται ο διαχωρισμός των κειμένων σε υποφάκελο ‘ύλη’ και σε υποφάκελο ‘επικουρικό υλικό’. Πρόσεξε, ειδικά αν έχεις ξαναπάρει το μάθημα παλαιότερα, ότι η ύλη φέτος έχει προσθαφαιρέσεις και άρα πρέπει να τσεκάρεις ότι την έχεις στην φετινή της μορφή.

- Κατά τις εβδομάδες 1-4 (ως 26/10/25), καλό να έχεις αποφασίσει/δρομολογήσει για την εργασία, με σχετικές κινήσεις κατά τις οικείες οδηγίες

- Εντός του Οκτωβρίου, καλό να έχεις παρακολουθήσει το  υλικό που αφορά τα οπτικοακουστικά μέσα, όπως βρίσκεται στο openeclass του μαθήματος.

- Τέλη Οκτωβρίου, αναμένεται η πρώτη μίνι εκπ. δραστηριότητα, μέσω openeclass (Response paper, προαιρετική)

- Μέσα Νοεμβρίου (εβδομάδα 7), εφόσον έχεις επιλέξει να πάρεις εργασία, κάνεις έναν έλεγχο/check για το πού βρίσκεσαι ως προς την προετοιμασία και τον προγραμματισμό παρουσίασης

- Τέλη Νοεμβρίου, αναμένεται η δεύτερη μίνι εκπ. δραστηριότητα, μέσω openeclass (Response paper, προαιρετική)

- Εντός του Νοεμβρίου, καλό να έχεις ρίξει μια πρώτη ματιά (είτε στα .pdf ή .doc είτε σε εκτυπώσεις τους που τυχόν έχεις κάνει) στην εκτός συγγράμματος ύλη

- Τέλη Νοεμβρίου-αρχές Δεκεμβρίου, μεριμνάς για να έχεις προμηθευτεί το σύγγραμμα

-Αρχές Δεκεμβρίου (εβδομάδα 10), εφόσον έχεις επιλέξει και δεν έχεις ακόμα παρουσιάσει εργασία, κάνεις έναν δεύτερο έλεγχο/check για το πού βρίσκεσαι ως προς την προετοιμασία και τον προγραμματισμό παρουσίασης

- Εντός του Δεκεμβρίου, και εφόσον έχεις προμηθευτεί το σύγγραμμα, καλό να έχεις ρίξει μια πρώτη ματιά στο σύγγραμμα και ειδικά στα τμήματα που αποτελούν ύλη του

- Ειδικά εντός των διακοπών των Χριστουγέννων, καλό να δεις που βρίσκεσαι, ως προς το αν έχεις παρουσιάσει εργασία και αν έχεις έρθει σε πρώτη επαφή με την ύλη, προβαίνοντας και σε δεύτερη επαφή, χρόνου επιτρέποντος

- Στην εξεταστική περίοδο, προβαίνεις σε δέουσα μελέτη της ύλης εν όψει της τελικής εξέτασης

Προς επιλογή συγγράμματα για το μάθημα:

Επιλογή 1 Ενεργειακή Ασφάλεια και Διεθνής Πολιτική Η Γεωπολιτική του ‘Μαύρου Χρυσού’ από την Ανακάλυψη Πετρελαίου στη Μέση Ανατολή έως τη Σχιστολιθική Επανάσταση (1908-2018) Τσακίρης, Θ., 2018 (Εύδοξος: 77111458) ενθάρρυνση για επιλογή του συγκεκριμένου

Επιλογή 2 Ενέργεια, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη. Πολυζάκης, Α., 2020) (Εύδοξος: 143567132)

Ενδεικτική Βιβλιογραφία για το μάθημα:
Βρίσκεται στoν σύνδεσμο του μαθήματος στο openeclass (τόσο κείμενα της ύλης όσο και επικουρικό υλικό)

{Σημείωση: Η κατωτέρω βιβλιογραφία αφορά κυρίως σε βιβλία, τα οποία ως επί το πλείστον βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του ΠΑ.ΜΑΚ. ή σε ηλεκτρονικές πηγές (τα σχετικά αρχεία pdf έχουν αναρτηθεί στο φάκελο: έγγραφα/ηλεκτρονικές πηγές).  Είναι ενδεικτική και όχι εξαντλητική.  Τα βιβλία σημειωμένα με * έχουν αναρτηθεί και ως pdf, με σκοπό την ενημέρωση των φοιτητών-τριών και τον εμπλουτισμό της ψηφιακής βιβλιοθήκης τους.}
- Acemoglu, D & Robinson, J. (2013) ‘‘Γιατί Αποτυγχάνουν τα Έθνη: Οι Καταβολές της Ισχύος, της Ευημερίας και της Φτώχιας’’ Αθήνα: Λιβάνης
- Bahgat, G. (2011). Energy Security. An Interdisciplinary Approach. Chichester: Wiley *

- Cohen, G. (2020) NATURAL GAS IMPORT AND EXPORT ROUTES IN SOUTH-EAST EUROPE AND TURKEY. ΙΕΝΕ Working Paper No26 (Document Update Jan. 2020) *

- Dauvergne, P. (ed.) (2005) ''Handbook of Global Environmental Politics'' Cheltenham: Edward Elgar  *
- Diamond, J. (2006) ''Όπλα, Mικρόβια και Aτσάλι: Oι Tύχες των Aνθρώπινων Kοινωνιών''  Αθήνα: Κάτοπτρο  * (η αγγλική έκδοση)
- Dokos, T. & Tsakiris, T. (2012) ''A Strategic Challenge: The Role of Greece in EUrope's Southern GAs Corridor Strategy'' Athens, ELIAMEP Policy Paper no 17 {  http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2012/02/policy-paper.pdf  }
- Ferguson, Ν. (2009) ''The ascent of Money: a Financial History of the World'' London: Penguin Books
- Jae-Seung Lee & Connolly, D. (2016)Pipeline Politics between Europe and Russia: A Historical Review from the Cold War to the Post-Cold War. The Korean Journal of International Studies, 14(1), 105-129 *
- Karayiannis, Em. (2002) "Energy and Security in the Caucasus" London: Routledge Curzon
- Kleveman, L. (2005) "Το Νέο Μεγάλο Παιχνίδι: Αίμα και Πετρέλαιο στην Κεντρική Ασία" Αθήνα: Κριτική
- Kalfakis, D. (2015) ''Energy market in Europe - A sustainable development with an environmental approach'' στο Bitzenis, A. & Vlachos, V. (eds) ‘’23-25 May 2014 ICIB Conference  Proceedings’’ Θεσσαλονίκη, Εργαστήριο Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σελ. 6-14 *
- Kontakos, P. (2015) ''Shale gas perspectives and geopolitics in Central and Eastern Europe'' στο Bitzenis, A. & Vlachos, V. (eds) ‘’23-25 May 2014 ICIB Conference  Proceedings’’ Θεσσαλονίκη, Εργαστήριο Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σελ. 1-5 *
- Kontakos, P. (2015) ''Towards consolidating Greek dominance in future global seaborne energy trade: the LNG tanker shipping industry in 2014'' στο Bitzenis, A. & Vlachos, V. (eds) ‘’23-25 May 2014 ICIB Conference  Proceedings’’ Θεσσαλονίκη, Εργαστήριο Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σελ. 15-18 *
- Le Billon, P. (2005) "The Geopolitics of Resource Wars: Resource Dependence, Governance and Violence" London: Frank Cass

- Mikelis, K.  (2018) "Pipeline Curse, Ahead? Remarks on the Politics of Oil/Natural Gas Transport’ In Bitzenis, A., & Vlachos, G. (eds) International Conference on International Business. ICIB 2017 & 2018 Proceedings. Thessaloniki, 102-108 (το Μικέλης 2016, η η ελληνόφωνη εκδοχή)

- Miller Tyler G. (2004) "Περιβαλλοντικές Επιστήμες" Αθήνα: Ίων  * (η αγγλική έκδοση)

- Morin, J.F. & Orsini A. (eds) ''Insights from Global Environmental Governance'' International Studies Review (2013) (forum) 15, 4, 562–589
- Noreng, Ø. (2002) "Crude Power: Politics and the Oil Market" London: I.B. Tauris  *
- Pelletiere, S. (2004) "Iraq and the International Oil System: Why America Went to War in the Gulf" Washington: Maisonneuve Press
- Proedrou, Ph. (2015) "Rethinking energy security: An inter-paradigmatic debate" ELIAMEP, Policy Paper 24/2015 { http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2015/02/%CE%9D%CE%BF-24-Rethinking-energy-security.pdf }
- Raptopoulos, Ν., & Sotiriou, St. (2015) ‘‘Between cooperation & competition in energy issues with the major client/partner: A comparative study of Russian and Turkish Foreign Policies towards EU in the post-Crimean crisis era.’’ Paper, 9th Pan-European IR Conference (Giardini Naxos, Italy  {  http://www.paneuropeanconference.org/includes/tng/pub/tNG_download4.php?show_all_nav_listweb_users_docs3=1&KT_download1=269c2a5da3c3616c91398f0beb00d45a }

- Steans, J. and L. Pettiford (with T. Diez) (2010) Εισαγωγή στη Θεωρία των Διεθνών Σχέσεων. Αθήνα: Τουρίκης (μόνο για το κεφ. 8 Οικολογία) *

- Sunayama, S. (2007) "Syria and Saudi Arabia: Collaboration and Conflicts in the Oil Era" London: Tauris Academic Studies   *
- Tsakiris, Th. (2014) "Greece and the Energy Geopolitics of the Eastern Mediterranean" LSE IDEAS Strategic Update 14.1 {https://www.lse.ac.uk/IDEAS/publications/reports/pdf/SU14.1_Greece_Energy_Web.pdf}

- Vogler, J. ‘‘Περιβαλλοντικά Ζητήματα,’’ στο J. Baylis, S. Smith, and P. Owens (eds), Η Παγκοσμιοποίηση της Διεθνούς Πολιτικής. Μια Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις, 441–459. Αθήνα: Επίκεντρο, 2024 (η’ έκδοση). *

- Yetiv, S. (2004) "Crude Awakenings: Global Oil Security and American Foreign Policy" Ithaca: Cornell U.P.
- Ανδρίτσος, Ν. (2008)"Ενέργεια και περιβάλλον" Σημειώσεις: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας { http://users.auth.gr/karapant/tdk/Teaching/BOOK_1.pdf  }, με έμφαση στα κεφ. 4-6
- Βάλβης, Α. (2012) "Διεθνής Πολιτική Οικονομία και Περιβαλλοντική Ασφάλεια" στο Κόντης, Α. & Τσαρδανίδης, Χ. (επιμ.) "Διεθνής Πολιτική Οικονομία: Θεωρία, Δομή και Προκλήσεις της Παγκόσμιας Οικονομίας " Αθήνα: Παπαζήσης (β’ έκδοση), σ. 915-936{ http://www.academia.edu/2492024/  }
- Βογιατζής, Π. ‘‘Δίκαιο και Πολιτική Περιβάλλοντος: Πηγές και Αρχές του Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου’’ ΕΚΕΠΕΚ { www.ekepek.gr }
- Γεννηματάς, Π. (2009) "Ενέργεια και Pολιτική στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στον Kόσμο" Αθήνα: Πεδίο
- Γρηγοριάδης,Ι. (2008) ''Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ασφάλεια & Αγωγοί Φυσικού Αερίου στη Ν.Α. Ευρώπη: Ένα Νέο ΠεδίοΕλληνοτουρκικής συνεργασίας'' Athens, ELIAMEP Policy Paper no 12  {  http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2009/07/europaiki-energeiaki-asfaleia_new.pdf  }
- Γρίβας, Κ. (2009) ''Το Tέλος του πετρελαίου και η αρχή της νέα αμερικανικής γεωστρατηγικής'' ΑΘήνα, Λιβάνης  *
- Δημητρούλη, Κ. (2006) "Ο Eνεργειακός Xάρτης της Μαύρης Θάλασσας: ο Rόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας" Διδακτορική Διατριβή, ΠΑ.ΜΑΚ./Τμήμα Δ.Ε.Ο.Π.Σ. {  http://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/1876/6/Dmhtroulh.pdf  }
- Δουβετζέμη, Ε. (2009)''Ο Γεωστρατηγικός ρόλος των αγωγών που σχετίζονται με την Ελλάδα'' Μεταπτυχιακή εργασία/ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
{ http://estia.hua.gr:8080/dspace/bitstream/123456789/995/1/Douvetzemi.pdf  }
- Καραγιάννης, Μ. (2006) "Η Tουρκική Εξωτερική Πολιτική στον Καύκασο: Εσωτερικές και Διεθνείς Παράμετροι, Προκλήσεις και Προοπτικές" Αθήνα: Παπαζήσης
- Κατσιμπάρδης, Κ. & Τσάλτας. Γ (επιμ.) (2004) ‘‘Αειφορία και περιβάλλον: Η Ευρωπαϊκή και Εθνική Προοπτική’’ Αθήνα : Ι. Σιδέρης, 2004. 
-  Κωτούλας, Ι. (2016) Η Σπάνις πόσιμων υδάτων ως δημογραφικός κίνδυνος στην ιστορία. Civitas Gentium, 4, 1, 147-172 *
- Μάζης, Ι. (1996) "Γεωπολιτική των Υδάτων στη Μ. Ανατολή: Αραβικές χώρες, Ισραήλ, Τουρκία." Αθήνα: Τροχαλία

-  Μικέλης, Κ. (2025) ‘‘Κλιματική Αλλαγή, Κρίση και Απειλή: To Πρίσμα της Διεθνολογίας’’  Στο Α. Μποζίνης και Α. Λιαρόπουλος (επιμ.) (2025) ‘‘Υβριδικές και Αναδυόμενες Απειλές στις Διεθνείς Σχέσεις’’ Αθήνα: Παπαζήσης, 273-298

- Μικέλης, Κ. (2016) Διεθνής Πολιτική και Ενέργεια: Από την Κατάρα των Πόρων στην Κατάρα των Αγωγών; Διάλεξη στο Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Δήμου Θερμαϊκού, 16-3-2016 (αγγλόφωνη εκδοχή το Mikelis 2018)

- Μικέλης, Κ. (2015) "Τίνος Πλανήτης; Διεθνείς Σχέσεις και η Σχέση Μεταξύ Ανθρώπων και Ζώων" Θεωρία και Έρευνα στις Κοινωνικές και Πολιτικές Επιστήμες, τ. 1, 73-92 (http://politika.inpatra.gr/issue1/)*

- Μποζίνης, Α. (2012) "Διεθνής Πολιτική Οικονομία του Περιβάλλοντος και της Κλιματικής Αλλαγής" στο Bitzenis, A. et al. (eds) "ICIB 19-21 May 2011 Proceedings" Κομοτηνή, Παρατηρητής της Θράκης, σελ. 234-239 { http://icib.eu/files/Download/icib2011pdf.pdf  }
- Μπόση, Μ. (1999) ''Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων'' ΑΘήνα: Παπαζήσης, σελ. 293-322 (το κεφάλαιο με τίτλο 'Διεθνής Ασφάλεια και Υδάτινοι Πόροι')
- Προέδρου, Φ. (2009) ‘‘Η Ελληνική Πολιτική Ενεργειακής Ασφάλειας: Oι Ελληνικές Θέσεις στο Πλαίσιο της ΕΕ και η Δράση για την Εξασφάλιση Προμηθειών’’ Αθήνα:  ΕΛΙΑΜΕΠ. Κείμενο Εργασίας 4 { http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2009/10/i-elliniki-politiki-energeiakis-asfaleias.pdf }

- Σταμπολής, Κ. et al. (2024) Ο Ελληνικός Ενεργειακός Τομέας: Ετήσια Έκθεση 2024. Μελέτη ΙΕΝΕ (Μ77) {https://www.iene.gr/articlefiles/docs/IENE_MELETI_2024_web.pdf}*

- Σταμπολής Κ., Χατζηβασιλειάδης Ι., Μάζης Ι., Θεοφύλακτος Κ., Σοφιανός Ν. & Ροϊνιώτη Α. (2013) "Για μία Εθνική Ενεργειακή Πολιτική" Civitas Gentium, 3, 2, 9-58 { http://cg.turkmas.uoa.gr/index.php/cg/article/view/55/72 }
- Σωτηρόπουλος, Ι. (2016) Κλιματική Αλλαγή και αρχές γεωπολιτικής. Από τη 'στρατηγική της ανασχέσεως' στην 'στρατγηγική του ανασχετικού ανταγωνισμού' Civitas Gentium, 4(1), 83-126 *
- Τσακίρης, Θ. (2011) "Ο Γαλάζιος χρυσός: Οι Ρωσο-Ουκρανικές Σχέσεις και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική Φυσικού Αερίου" Αθήνα: Παπαζήσης
- Τσάλτας, Γ. (επιμ.) (2009) ‘‘Κλιματική αλλαγή: Το Περιβάλλον Μετά τη Διεθνή Διάσκεψη των ΗΕ στο Μπαλί’’    Αθήνα : Ι. Σιδέρης 
- Φίλης, Κ. (επιμ.) (2013) ‘‘TAP: Οικοδομώντας τον Νότιο Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Διάδρομο.   Γεωπολιτικές Παράμετροι και Δυνητικά Οφέλη για την Ελλάδα.’’ Αθήνα: ΙΔΙΣ { http://www.idis.gr/wp-content/uploads/%CE%9C%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%84%CE%B7-%CE%99%CE%94%CE%99%CE%A3.pdf  }