Παρουσίαση/Προβολή

(BSUWM102) -  ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΤΑΪΦΤΣΗΣ

Περιγραφή Μαθήματος

Το μάθημα εστιάζει στη διατομή της εμπειρίας του φύλου με τη θρησκεία και την πολιτική, διερευνώντας τους τρόπους με τους οποίους οι τρεις αυτοί άξονες τέμνονται στους πολιτισμούς των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου, από τον Μεσαίωνα έως και σήμερα. Μέσα από εργαλεία της πολιτικής ανθρωπολογίας, των σπουδών περιοχής, όπως και της φεμινιστικής και μετα-αποικιακής θεωρίας, επιδιώκεται η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα υποκείμενα διαμορφώνονται μέσα από πολιτικές εξουσίας, ηγεμονίες και θρησκευτικές πρακτικές, τόσο στις τοπικές κοινωνίες όσο και σε σχέση με παγκοσμιοποιητικές διαδικασίες, καθώς και των σχημάτων αντίστασης στην εξουσία, φεμινιστικών και θρησκευτικοπολιτικού χαρακτήρα.  

Στόχος του μαθήματος είναι να αναδείξει τη σημασία των έμφυλων εμπειριών στη συγκρότηση της πολιτειότητας και της θρησκευτικότητας, καθώς και τη σύνδεσή τους με ζητήματα έθνους, κράτους και πίστης, πέρα από τις κυρίαρχες παραδοχές του βαλκανισμού και του οριενταλισμού. Εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους οι κοινωνίες, οι φυλές και οι εθνότητες της περιοχής διαπραγματεύονται τη σχέση τους με τη φιλελεύθερη Δύση, την ευρωπαϊκή εκκοσμίκευση και τις μετασοσιαλιστικές μεταβολές, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και μετααποικιακής εξάρτησης.

Μέσα από εθνογραφικές μελέτες, οπτικό υλικό και συγκριτική ανάλυση, αναδεικνύονται οι έμφυλες πρακτικές, τελετουργίες και μορφές συλλογικού ανήκειν, όπως αυτές εκφράζονται σε πλαίσια εθνικά, θρησκευτικά ή μειονοτικά. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις νοηματοδοτήσεις της τιμής και της ντροπής, τις πατριαρχικές ιεραρχίες, καθώς και στην εργαλειακή χρήση της θηλυκότητας και του ανδρισμού σε συνθήκες κοινωνικού ελέγχου, καταστολής ή αντίστασης. Στο πλαίσιο αυτό, αναλύονται οι μεγάλες και μικρές παραδόσεις του Ισλάμ και της Ορθοδοξίας στην Ανατολική Μεσόγειο, οι εθνικές κουλτούρες και η κληρονομιά του κομμουνισμού στα Βαλκάνια, τον Καύκασο και την Ανατολική Ευρώπη, αλλά και η μετασοσιαλιστική ορθόδοξη αναβίωση.

Ταυτόχρονα εξετάζεται η δυναμική των γυναικείων και φεμινιστικών αντιστάσεων, μέσα από κινήματα βάσης, οικοφεμινιστικές και καλλιτεχνικές δράσεις που επιδιώκουν τη χειραφέτηση και την απο-αποικιοποίηση των σωμάτων και των κοινωνιών, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τέλος, δίνεται έμφαση στις New Age θρησκείες του μεταμοντέρνου κόσμου και της αναβίωσης παγανιστικών και νεοσαμανικών δοξασιών στον αστικό χώρο και στην λογοτεχνία της υπαίθρου.

 

Βαθμολόγηση και διαδικασία των σεμιναρίων :

 

Το μάθημα απαιτεί εκπόνηση εργασίας 2.500 λέξεων, συμπεριλαμβανομένης βιβλιογραφίας, η οποία αποτελεί σύνθεση ενός εθνογραφικού και ενός θεωρητικού κειμένου, τα οποία έχουν συμφωνηθεί με τους διδάσκοντες/διδάσκουσες. Μέσα από την εργασία, κρίνονται οι ερευνητικές δεξιότητες των φοιτητριών/φοιτητών, η ορθή χρήση βιβλιογραφικών παραπομπών και η σαφήνεια στην παράθεση ερευνητικού ερωτήματος, της δομής της εργασίας και της συνολικής τεκμηρίωσης. Οι εργασίες οφείλουν να στηρίζονται σε βιβλιογραφική  τεκμηρίωση και να είναι ατομικές.

Πέρα από την εργασία, οι φοιτητές/φοιτήτριες καλούνται να συμμετέχουν στα σεμινάρια του μαθήματος και να ολοκληρώσουν επιτυχώς μια ή δύο ασκήσεις ανάλογα με το πρόγραμμα των μαθημάτων.

Τα μαθήματα είναι 4ωρα και χωρίζονται σε δύο μέρη. Κατά κανόνα, στο πρώτο γίνεται ανάλυση θεωρητικών εννοιών και σχημάτων, ενώ το δεύτερο αφιερώνεται σε συζήτηση πάνω σε εθνογραφικά κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό. 

 

Βιβλιογραφία

Σε κάθε ενότητα θα προτείνεται μια βασική και μια επικουρική βιβλιογραφία, την οποία οι φοιτήτριες και οι φοιτητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν για τις ασκήσεις στο μάθημα, την κατανόηση των θεματικών ενοτήτων και την εκπόνηση της εργασίας. Η βιβλιογραφία είναι αγγλόφωνη και ελληνόφωνη.

 

Επιλεγμένα αναγνώσματα

Αθανασίου, Α. (2016) Αποδομώντας την αυτοκρατορία : θεωρία και πολιτική της μεταποικιακής κριτικής, Αθήνα : Νήσος.

Αθανασίου, Α. (2006) Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική. Αθήνα : Νήσος.

Albera D., Blok, A. (2001). L'anthropologie de la Méditerranée/Anthropology of the Mediterranean. Paris: Maisonneuve et Larose. Maison méditerranéenne des sciences de l’homme.

Apostolidou, A. (2017). «Greek nationhood and ‘Greek love’: Sexualizing the nation and multiple readings of the glorious Greek past», Nations and Nationalism, 23(1): 68-86.

Argenti, N. (2019). “Introduction. The present of the Past in the era of Nation-state”, in Argenti, N. (ed). Post-Ottoman Topologies: The Presence of the Past in the Era of the Nation-State (pp. 1-25). New York, Oxford: BerghanBooks.

Asad, T. (1993). Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity Islam.  Baltimore, MD: Johns Hopkins Press.

Bošković, Α. and Hann C. (eds.) (2013) The anthropological field on the margins of Europe, 1945-1991. Berlin: LIT.

Βουτυρά, Ε. και Μπουσχότεν, Ρ. Β. (επιμ.) Ανάμεσα στο παρελθόν και παρόν. Εθνογραφίες του μετασοσιαλιστικού κόσμου. Αθήνα: Κριτική

Bjelic, D. (2023) Βαλκάνια και μαύρος μαρξισμός Αθήνα: Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ.

Çaǧlayan, H. (2021) Γυναίκες στο κουρδικό κίνημα. Μητέρες, συντρόφισσες, θεές, Αθήνα: RedMarks.

Campbell, J.K. (1965) Honour, Family and Patronage: A Study of Institutions and Moral Values in a Greek Mountain Community. Oxford: Oxford University

Couroucli, M. and Marinov, T. (2015) (eds.) Balkan Heritages. Negotiating History and Culture. Surrey: Asghate.

Γαζή, E. (2011) «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια». Ιστορία ενός συνθήματος (1880-1930). Aθήνα: Πόλις

Γκέφου-Μαδιανού Δ. (εισαγ.) «Η ανθρωπολογική έρευνα μετά την πολιτισμική κριτική», στο Πολιτισμός και Εθνογραφία: Από τον Εθνογραφικό Ρεαλισμό στην Πολιτισμική Κριτική. Νέα Έκδοση. Σειρά «Ανθρωπολογικοί Ορίζοντες», Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη (1η έκδοση: 1999, Ελληνικά Γράμματα)

Γκλέντχιλ, Τζ. (2013), Οι μεταμφιέσεις της εξουσίας Ανθρωπολογικές οπτικές για την πολιτική, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2013.

El-Guindi, F. (1999) Veil: Modesty, Privacy and Resistance, Berg.

Γιαννακόπουλος, Κ. (2005). «Πόλεμοι μεταξύ ανδρών: ποδόσφαιρο, ανδρικές σεξουαλικότητες και εθνικισμοί», Σύγχρονα Θέματα: τριμηνιαία έκδοση επιστημονικού προβληματισμού και παιδείας, 88: 58-67.

Gieben, B., Hall, S. (2003) (επιμ.) H διαμόρφωση της νεωτερικότητας, Αθήνα: Σαββάλας.

Herzfeld, M. (1985) The poetics of manhood. Contest and Identity in a Cretan Mountain Village, Princeton N.J.: Princeton University Press.

Danforth, L. (1995) Τα αναστενάρια της Α. Ελένης: Πυροβασία και θρησκευτική θεραπεία, Αθήνα: Πλέθρον

Dubisch, J. (ed.) (1986) Gender & Power in Rural Greece, Princeton N.J.: Princeton University Press.

Duijzings, G. (2001). Religion and the Politics of Identity in Kosovo. New York: Columbia University Press.

Ericksen, T. (2007) Μικροί τόποι, μεγάλα ζητήματα. Αθήνα: Κριτική.

Herzfeld, M. (1985). The poetics of manhood. Contest and Identity in a Cretan Mountain Village, Princeton N.J.: Princeton University Press 1985. 

Καραγεωργάκης, Σ. (επιμ.) (2023) Οικοφεμινισμός. Θεσσαλονίκη: Ευτοπία.

Καρακασίδου, Α. (1990) Μακεδονικές ιστορίες και πάθη 1870-1990. Αθήνα: Οδυσσέας.

Lewellen, T. (2009) Πολιτική ανθρωπολογία: μια εισαγωγή. Αθήνα: Κριτική.

Μακρής, Γ., Ισλάμ, Πατάκης : 2012.

Mangalakova, T. (2004). “Ο Kanun στη σύγχρονη καθημερινότητα της Αλβανίας, του Κοσόβου και του Μαυροβουνίου”,  (Χ. Σίμος, Μετ.) στο Ε. Βουτυρά & Ρ. Β. Μπουσχότεν (Επιμ.) Ανάμεσα στο παρελθόν και παρόν. Εθνογραφίες του μετασοσιαλιστικού κόσμου (σς. 527 – 553). Αθήνα 2004: Κριτική

Νιτσιάκος, Β., Μάνος, Ι., Δαλκαβούκης, Β., Αγγελίδου, Α., Αγγελόπουλος, Γ. (2018) (επιμ.) Τα πολλαπλά σύνορα ενός μεταβαλλόμενου κόσμου. Αθήνα : Κριτική.

Παπαταξιάρχης (επιμ.) (2006) Ε., Περιπέτειες της ετερότητας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια (2006)

Peristiany, J.-G. (1966) Honour and Shame: The Values of Mediterranean Society. Chicago: University of Chicago Press

Σαίντ, Ε. (1996) Οριενταλισμός. Αθήνα: Νεφέλη

Said, E. W , «Σύγκρουση λόγω άγνοιας», στο Χ. Δερμετζόπουλος, Μ. Σπυριδάκης (επιμ.) Ανθρωπολογία, Κουλτούρα και Πολιτική. Αθήνα Μεταίχμιο (2004), σ. 129-138. http://www.scribd.com/doc/289639660/Edward-W-Said-Σύγκρουση-Λόγω-Άγνοιας#scribd

Σειρινίδου, Β., (2012). «Πέρα από τη θάλασσα. Η Μεσόγειος ως διανοητική κατηγορία» ,Διαχρονία 3, σ. 17-27

Seremetakis, N. C. (1991). The Last Word: Women, Death and Divination in Inner Mani. Chicago-London: The University of Chicago Press.

Τοντόροβα, Μ. (2022) Το παιχνίδι της κλίμακας, Ηράκλειο : ΠΕΚ.

Tsantiropoulos , Α. (2008), Collective memory and blood feud. The case of mountainous Crete. Crimes and Misdemeanours 2/1

Τσεκένης, Α. (2020) Η Αφρική και οι ανθρωπολογίες της, Αθήνα: Πατάκης.

Τσιμπιρίδου, Φ. “Πώς μπορεί κανείς να είναι Πομάκος» στην Ελλάδα σήμερα; Αναστοχασμοί για ηγεμονικές πολιτικές σε περιθωριακούς πληθυσμούς» στο Ε. Παπαταξιάρχης (επιμ.) Περιπέτειες της ετερότητας. Αθήνα, Αλεξάνδρεια (2006): 209-236

Τσιμπιρίδου, Φ. (2005) «Πολιτικές της ετερότητας στο τέλος του 20^ου αι. Η πορεία προς την ‘πολυπολιτισμικότητα’ της ελληνικής Θράκης», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 118: 59-93.

Τσιμπιρίδου, Φ. (2006) ««Η γυναίκα στο Ισλάμ»: Μια κριτική ανθρωπολογική προσέγγιση» (κείμενο από τις κύριες συγγραφικές δραστηριότητες) στο Φ. Τσιμπιρίδου (επιμ.), «Μουσουλμάνες της Ανατολής»: Αναπαραστάσεις, πολιτισμικές σημασίες και πολιτικές, Αθήνα, εκδ. Κριτική, 2006 : 33-99.

Τσιμπιρίδου, Φ. (2008) «Οριενταλισμός και πολιτικές της ανθρωπολογίας στη Μέση Ανατολή»  στο Φ. Τσιμπιρίδου, Δ. Σταματόπουλος (επιμ.) Οριενταλισμός στα όρια. Από τα Οθωμανικά Βαλκάνια στη σύγχρονη Μέση Ανατολή, Αθήνα: Κριτική 2008: 267-309.

Τσιμπιρίδου, Φ. (2013),  «Προς μια δημιουργική κριτική του «ανθρώπινου»: εμπειρίες επισφάλειας, συμμόρφωσης και υπονόμευσης από μια τραβεστί κούρδισα φεμινίστρια καλλιτέχνη της Πόλης», στο αφιέρωμα A. Αθανασίου και  Γ. Τσιμουρής (επιμ.) Εκτοπίσεις και εντοπίσεις: Μετανάστευση, φύλο και επισφαλείς υποκειμενικότητες σε συνθήκες επιθετικού νεοφιλελευθερισμού Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 140-141 Β-Γ (2013): 133-151. 

Tsibiridou, Fotini  & Giorgos, Mavrommatis (2013), “Challenging the Bektashi tradition in the Greek Thrace: Anthropological and historical encounters”, στο F. Tsibiridou & N. Palantzas (eds) Myths of the Other in the Balkans. Representations, Social Practices, Performances. Thessaloniki: 144-160, eBook ISBN: 978-960-8096-05-9 http://online.anyflip.com/wiwn/vglf/mobile/index.html

Τσιμπιρίδου, Φωτεινή (2013), «Ανάμεσα στο «έθνος και το κράτος»: Η επαναδιαπραγμάτευση της ατελούς σχέσης πολίτη/κράτους στη Θράκη», στο Κ. Ροζάκου & Ε. Γκαρά (επιμ.) Ελληνικά παράδοξα. Πατρωνία, Κοινωνία πολιτών, βία. Αθήνα: Αλεξάνδρεια: 205-238.

Tsibiridou,  Fotini (2015), “Lifestyle and Consumerism: Neoliberal Biopolitics and Islamist Experiences in the Muslim World” Semiotics and Hermeneutics of the Everyday Editor(s): Lia Yoka, Gregory Paschalidis. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing: 60-81.

Tsibiridou,  Fotini (2015), «Beyond the politics of religion: Rationalizing Popular Islam among the Slavonic-Speaking Muslims in Greece”, in Balkan Heritages. Negotiating History and Culture, edited by Maria Couroucli and Tchavdar Marinov. Surrey: Asghate : 209-228.

Tsibiridou,  Fotini and Michalis Bartsidis (2016), “‘Dignity’ as glocal civic virtue: Redefining democracy in the era of neoliberal governmentality”, στο Sabah Alnasseri (ed.) Arab Revolutions and Beyond, New York: Macmillan-Palgrave: 31-54.

Τσιμπιρίδου, Φωτεινή (2017), «Περί της πολιτικής και εργαλειακής χρήσης των συνόρων μεταξύ Ισλάμ και Δύσης, Θρησκείας και εκκοσμίκευσης», ΤΟΠΙΚΑ, τομ. 13^ος,  Σύνορα/Ορια Λ. Βεντούρα, Δ. Καρύδας, Γ. Κουζέλης (επιμ.) Eταιρία, Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου 2017:  117-137.

Tsibiridou  Fotini (2017), “Creativity, Counterpublics and Çapulcu [looters] Cosmopolitics in Beyoǧlu (Istanbul)”,  in E. Deltsou and F. Tsibiridou (guest editors), Urban lives and protests in neoliberal times: Art, aesthetics and solidarity as possibilities. The Greek Journal of Social Research (special issue, 149 B/)  https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/article/view/15815

Τσιμπιρίδου, Φωτεινή (2018) «Η πατριαρχία ως αιχμαλωσία στη μετασοβιετική εποχή: βότκα ανδρισμός επί της οθόνης και θυμωμένες φεμινίστριες στην κάμερα», Φεμινιστιqά/Feministiqά, τεύχος 1, http://feministiqa.net/?fbclid=IwAR01Xb5HTL5P-yxagacopmt1YH3Enii6F0wNpgwh9Qf-stxC4C7LdBRp7Zg

Τσιμπιρίδου, Φωτεινή (2019) «Εθνογραφία από το κέντρο μιας παγκόσμιας Πόλης: φεμινιστική κριτική και τέχνη, γυναικείες μνήμες, ευάλωτα σώματα και κοσμοπολιτική», Marginalia, τ. 5, αφιέρωμα Πένες γυναικών, ιστορίες (α)ορατότητας

 https://marginalia.gr/arthro/ethnografia-apo-to-kentro-mias-pagkosmias-polis-feministiki-kritiki-kai-techni-gynaikeies-mnimes-eyalota-somata-kai-kosmopolitiki/?fbclid=IwAR3h9vDzm6mezeQxQLSs-asgYVXdZnzfniLeuoWNUJcP-vY41odcoBJ1IF0

Τσιμπιρίδου, Φωτεινή (2020) «Εθνογραφώντας « το χάος» στο κέντρο της παγκόσμιας Ιστανμπούλ. Φεμινιστική κριτική, τέχνη, τραύμα, ευάλωτα σώματα και κοσμοπολιτική», στο Φ. Τσιμπιρίδου (επιμ.) Εθνογραφία και καθημερινότητα στην ‘καθ’ημάς Ανατολή’.  Αθήνα: Κριτική 2020, σς 497-535.

Tσιμπιρίδου, Φωτεινή. 2021. «Σημειώσεις για τις κοσμοπολιτικές πρακτικές των υπεξούσιων στην Ελλάδα και τις γειτονιές της.» Decolonize Hellas ιστολόγιο, 26 Μαρτίου
https://decolonizehellas.org/el/simeioseis-gia-tis-kosmopolitikes-praktikes-ton-ypexousion-stin-ellada-kai-tis-geitonies-tis/

Τσιμπιρίδου, Φ. (2021). «Γενεαλογίες του κουρδικού γυναικείου κινήματος, αυτό-εθνογραφία και ιστορίες δημιουργικής φεμινιστικής χειραφέτησης» Εισαγωγή στο Çaǧlayan. H. (2021) Γυναίκες στο κουρδικό κίνημα. Μητέρες, συντρόφισσες, θεές. Πρόλογος (σς. 21-27). Αθήνα 2021: RedMarks.

Tsibiridou, Fotini. 2022. On Honor and Palimpsest Patriarchal Coloniality in Greece, the Western Balkans, and the Caucasus. Anthropological Comparative Accounts from a Post-Ottoman Decolonial Perspective. Genealogy 6: 73. https://doi.org/10.3390/ genealogy6030073 

Τσιμπιρίδου, Φωτεινή (2022) «Ιδιώματα πατριαρχίας, ανδρική κυριαρχία και σεξισμός. Διδάσκοντας για έμφυλα σώματα, φεμινιστική και μετααποικιακή κριτική σε πρόγραμμα Σπουδών Περιοχής». Ηλεκτρονικό Ανάτυπο από τον Τιμητικό Τόμο για την Μαρία Γκασούκα, στο, Μ. Γ. Βαρβούνης, Γ. K. Κατσαδώρος, Α. Γ. Καπανιάρης (επιμ.) Άνθρωποι, Φύλα, Ταυτότητες, Πολιτισμοί. Λαογραφικές και έμφυλες προσεγγίσεις. Αθήνα: εκδ. Γκόνη.

Χατζηπροκοπίου, Μ. & Τσιμπιρίδου, Φ. (2022) Επιτελώντας την Ασούρα στον Πειραιά: Προς μια σιιτική ποιητική «πολιτισμικής οικειότητας» με ελληνικές ενσώματες πρακτικές πίστης (Ερευνητική έκθεση). Αθήνα: Κέντρο Ερευνας Ανθρωπιστικών Επιστημών.

Wright, S. «Η πολιτικοποίηση της Κουλτούρας» στο Χ. Δερμετζόπουλος, Μ. Σπυριδάκης (επιμ.)  Ανθρωπολογία, Κουλτούρα και Πολιτική. Αθήνα Μεταίχμιο (2004), σ. 111-127.  http://www.metaixmio.gr/images/evdoxos/23999.pdf

Ημερομηνία δημιουργίας

Τετάρτη 11 Οκτωβρίου 2023