Θεωρία και μεθοδολογία της Ιστορίας

Το μάθημα αναπτύσσεται σε τρία μέρη

Ι. Το πρώτο μέρος στοχεύει στην παρουσίαση των κυρίαρχων ιστοριογραφικών σχολών και των αντίστοιχων θεωρητικών ρευμάτων που σημάδεψαν την ιστορία της δυτικής ιστοριογραφίας στους τελευταίους δυο αιώνες, όπως και στις μεθοδολογικές απολήξεις τους όσον αφορά στην ανεύρεση, επιλογή και αξιοποίηση ιστορικών πηγών. Το μάθημα θα προσεγγίσει τους κλασσικούς ορισμούς της ιστορίας ως περιγραφής ιστορικών γεγονότων και ως ερμηνευτικής κατανόησης του ιστορικού παρελθόντος, όπως και των παράγωγων εννοιών για το τι θεωρείται πηγή, περιγραφή, αφήγηση, ερμηνεία του τελευταίου. Τα θεωρητικά ρεύματα που θα αναλυθούν εκτεταμένα είναι αυτά: του Ιστορικού Θετικισμού συνυφασμένο με την άνθιση της πολιτικοδιπλωματικής ιστορίας και με κορυφαίο εκπρόσωπο του ρεύματος τον Leopold von Ranke∙ του Ιστορισμού όπως εκφράστηκε κυρίως μέσα στη χεγκελιανή φιλοσοφική παράδοση∙ της Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας κυρίως μέσα από την περιγραφή των θέσεων της πρώτης και της δεύτερης γενιάς της Σχολής των Annales (Lucien Febvre, Mark Bloch, Fernard Braudel και Emmanuel Le Roy Ladurie, François Furet κ.α, αντιστοίχως)∙ της μαρξιστικής ιστοριογραφίας, κυρίως όπως εκφράστηκε από τον Κύκλο της Βαρσοβίας και τους άγγλους μαρξιστές ιστορικούς (όπως ο E.P. Thomson, ο Perry Anderson και ο Eric Hobsbaum)∙  της Πολιτισμικής ιστορίας και της ιστορίας των Νοοτροπιών (κυρίως μέσα από την ανάλυση των θέσεων της τρίτης γενιάς της Σχολής των Annales:  Michel de Certeau, Georges Duby, Jacques Le Goff, Jean-Pierre Vernant)∙ της Ιστορίας των Ιδεών (Arthur O. Lovejoy, Leo Spitzer, Isaiah Berlin, Christopher Hill, J. G. A. Pocock)∙ της Διανοητικής Ιστορίας (Michel Foucault, Carlo Ginzburg, Reinhart Koselleck)∙ του Νέου Ιστορισμού (Stephen Greenblatt).  Οι πιο σύγχρονες τάσεις στην ιστορία είναι η προφορική ιστορία (που δίνει βάρος στην ανασυγκρότηση της μνήμης, δημόσιας και προσωπικής) και η μικροϊστορία (που δίνει βαρύτητα στην κοινωνική ιστορία «από τα κάτω» και έμφαση στον άνθρωπο ως ξεχωριστή οντότητα και δρώντα ενός κοινωνικού και οικονομικού συνόλου). Για όλα τα παραπάνω θεωρητικά ρεύματα (αλλά κυρίως αυτά του Ιστορικού Θετικισμού, της Οικονομικής και Κοινωνικής Ιστορίας, της Πολιτισμικής ιστορίας, της Διανοητικής Ιστορίας και της Προφορικής ιστορίας) θα αναλυθεί τις μεθοδολογικές κατεύθυνσεις που επιλέγει το καθένα για να προσεγγίσει ζητήματα πηγών, αφηγηματικές στρατηγικές και  ερμηνευτικές συνθέσεις.  

ΙΙ. Το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στη διαμόρφωση και την εξέλιξη των Βαλκανικών Εθνικών Ιστοριογραφιών από την εποχή της συγκρότησης των Βαλκανικών εθνικών κρατών τον 19^ο αιώνα μέχρι και τις μέρες μας. Εξετάζεται η επίδραση των μεγάλων ευρωπαϊκών ιστοριογραφικών ρευμάτων στη διαμόρφωσή τους, ο ρόλος που έπαιξαν στη διαδικασία του nation-building, η σχέση τους με την μορφοποίηση της εθνικής ταυτότητας. Οι εθνικές ιστοριογραφίες επηρεασμένες κυρίως από τον ρομαντικό εθνικισμό συνέβαλλαν κυρίως στη συγκρότηση σχημάτων συνέχειας, στη νομιμοποίηση εθνογενετικών θεωριών, αλλά και την εγκόλπωση/αποκλεισμό μειονοτικών ομάδων μέσα στα εθνικά κράτη των Βαλκανίων. Το μάθημα εξετάζει τόσο την συγκρότησή τους σε επίπεδο ακαδημαϊκής διδασκαλίας και επιστημονικής έρευνας, όσο και εμπλοκής τους σε πολιτικούς ανταγωνισμούς στη δημόσια σφαίρα, διερευνώντας τον μετασχηματισμό τους σε δημόσια ιστορία

ΙΙΙ. Τέλος το μάθημα θα επιμείνει στη μεθοδολογία χρήσης των πηγών είτε αυτές είναι γραπτές (αρχεία, τύπος, λογοτεχνία) είτε αναπαραστατικές (οπτικές, ακουστικές/ηχητικές, απτικές πηγές).