Ανθρωπολογία και τέχνη
ΦΩΤΕΙΝΗ ΤΣΙΜΠΙΡΙΔΟΥ
Το μάθημα «Ανθρωπολογία της τέχνης» αποτελεί μέρος του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ . “ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ”. Ο συντονισμός του για το χειμ. Εξάμηνο 2020-21 ανατέθηκε στην Καθ. του ΒΣΑΣ Φ. Τσιμπιρίδου, ενώ επικουρικό έργο παρέχουν η Δρ. και Μεταδιδάκτορας του ΒΣΑΣ Χ. Γραμματικοπούλου και η Υπ. Δρ. ΒΣΑΣ Γ. Ρήνα. Το μάθημα γίνεται σε συνέργεια με τον Κύκλο Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων, "Ανθρωπολογία και τέχνη" του Εργαστηρίου Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου, του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας http://cbg-lab.uom.gr/blog/category/seminars-skills/ και https://www.facebook.com/groups/2431681233762012
Η διεπιστημονική συνάντηση της ανθρωπολογίας με την τέχνη έχει δημιουργήσει έναν γόνιμο διάλογο με ενδιαφέροντα ερωτήματα, σχετικά με τη συμβολική και μεταφορική λειτουργία των πολιτισμών, την καλλιτεχνική δημιουργία και τη σύνδεσή τους με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Από τα τέλη του 19ου αιώνα η τέχνη αποτελεί για την ανθρωπολογία έναν από τα βασικά πεδία συλλογής δεδομένων προκειμένου να προσεγγίσει και να παράγει γνώση για τους «Άλλους» πολιτισμούς. Την ίδια εποχή η τέχνη των εξω-ευρωπαϊκών πολιτισμών ακολουθεί τον αντίθετο δρόμο της Αποικιοκρατίας και εκτίθεται σε μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία, διαμορφώνοντας τις βασικές επιδράσεις στα κινήματα της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Αν και η προσέγγιση στην τέχνη του «Άλλου» δεν ήταν απαλλαγμένη από το στίγμα του πρωτογονισμού και τις ιεραρχήσεις μεταξύ δυτικού ερευνητή και εξωτικού αντικειμένου έρευνας, η εξοικείωση του κοινού και των καλλιτεχνών με τη διαφορετική αισθητική άλλων πολιτισμών άνοιξε δρόμους κριτικής στην Αποικιοκρατία και την αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ηγεμονίας περί καντιανού ορθολογισμού, εκπολιτισμού και τέχνης.
Ενώ ως τη δεκαετία του 1960 το ενδιαφέρον της ανθρωπολογίας για την τέχνη μειώνεται, παράλληλα η αντιμετώπιση της τέχνης ως ένα ανεξάρτητο σύστημα επικοινωνίας οδηγεί στη συγκρότηση του κλάδου της «Ανθρωπολογίας της Τέχνης». Οι δεκαετίες του 1980 και 1990 ανανεώνουν το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για την τέχνη, αναγνωρίζοντάς την ως ένα προνομιακό πεδίο μεταιχμιακής παρατήρησης, ένα κατώφλι συμβολικών και μεταφορικών συμπυκνώσεων για ανάδειξη τοπικών πολιτικών, σχέσεων εξουσίας και πολιτισμικής ηγεμονίας. Πρόκειται άλλωστε για την εποχή της παγκοσμιοποίησης και στο χώρο της τέχνης: οι μεγάλες καλλιτεχνικές διοργανώσεις του Παγκόσμιου Νότου αποκτούν την ίδια βαρύτητα με αυτές του Ευρωπαϊκού-Βορειοαμερικανικού Βορρά, καθώς τα έργα των καλλιτεχνών από κάθε γωνιά του κόσμου και σε συνομιλία με τα κοινωνικά κινήματα σχολιάζουν αισθητικά τόσο τοπικά όσο και παγκόσμια ζητήματα για φύλα, φυλές, τάξεις, έθνη και πολιτισμό. Σημαντικοί καταλύτες στο πεδίο της τέχνης αποδεικνύονται οι συλλέκτες, οι επιμελητές εκθέσεων, αλλά και οι θεσμοί που ευνοούν την καλλιτεχνική κινητικότητα. Οι μεγάλες εκθέσεις εμπορίου τέχνης ανοίγουν δρόμους επικοινωνίας που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα και τους κοινωνικούς διαχωρισμούς –χωρίς αυτοί βέβαια να παύουν να υπάρχουν. Παράλληλα η ψηφιακή τεχνολογία έχει επιταχύνει τις πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις, δημιουργώντας μια κοινή γλώσσα και ένα πεδίο δράσης με εύκολη πρόσβαση για καλλιτέχνες και κοινό. Τα φαινόμενα αυτά απασχολούν ανθρωπολόγους και θεωρητικούς της τέχνης, ενώ υπάρχουν και καλλιτέχνες που εντάσσουν την ανθρωπολογική έρευνα μέσα στην καλλιτεχνική τους αναζήτηση, είτε ως πολιτισμική πλαισίωση του έργου, είτε ως αισθητική εμπειρία.
Στόχος του παρόντος μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών/φοιτητριών με το αντικείμενο της «Ανθρωπολογίας της Τέχνης».
Αρχικά θα οριστεί το πεδίο, μελετώντας τη σχέση μεταξύ της επιστήμης της ανθρωπολογίας με την τέχνη του ΄Αλλου και του Αλλού. Μέσα από το κίνημα του Οριενταλισμού θα αναλυθεί η εικόνα του «Άλλου» όπως την ονειρεύτηκαν οι δυτικοί καλλιτέχνες και την αναπαρήγαγαν οι καλλιτέχνες της Ανατολής, και ας ερχόταν σε σύγκρουση με τη βιωμένη εμπειρία της καθημερινότητάς τους. Στη συνέχεια θα γίνει λόγος για την επίδραση της τέχνης των εξωευρωπαϊκών πολιτισμών στα κινήματα της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Επιπλέον, μέσα από το πρίσμα της επιτέλεσης θα εξεταστεί το ζήτημα της τελετουργίας, από τη Νιτσεϊκή αντίληψη περί Διονυσιακού και Απολλώνιου στοιχείου στο θέατρο έως τα δρώμενα της σύγχρονης performance art. Ένας από τους κεντρικούς προβληματισμούς είναι ο ρόλος του κοινού, τόσο στην υποδοχή του έργου όσο και στη συνδημιουργία του. Τα έργα συμμετοχικής τέχνης στηρίζονται σε κοινωνικές επαφές μεταξύ διαφορετικών ομάδων, αναπαράγοντας ιεραρχίες από την καθημερινή ζωή, αλλά και χτίζοντας νέες διασυνδέσεις στον κοινωνικό χώρο. Θα δοθεί έμφαση στη χρήση ανθρωπολογικών πρακτικών στη σύγχρονη τέχνη, ενώ μέσα από εθνογραφικά παραδείγματα θα αναλυθεί πώς η ανθρωπολογία μελετάει μορφές τέχνης, όπως ο χορός, η μουσική, η φωτογραφία, το ντοκιμαντέρ και πώς αυτές οι μορφές τέχνης παράγουν αισθητική εμπειρία, κοινωνική και πολιτισμική κριτική, προνομιακά πεδία παρατήρησης στη συνάντηση των ερευνητών με τους δημιουργούς.
Οι εισηγήσεις των εκπαιδευτικών σεμιναρίων θα πραγματοποιηθούν από ένα ευρύ φάσμα ερευνητών, από τον τομέα της ανθρωπολογίας, της θεωρίας της τέχνης, της μουσειολογίας και της καλλιτεχνικής πρακτικής. Σε τρίτο χρόνο οι φοιτητές θα κληθούν να πάρουν το λόγο και να παρουσιάσουν οι ίδιοι τα αποτελέσματα των δικών τους ερευνών σε σχέση με επιμέρους ζητήματα της ανθρωπολογίας της τέχνης.
Dr. Simon Sheikh - Who Are We As An Art Community ...
https://www.youtube.com/watch?v=nZ3kxbiH4bI
ΛιγότεραΤο μάθημα «Ανθρωπολογία της τέχνης» αποτελεί μέρος του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ . “ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ”. Ο συντονισμός του για το χειμ. Εξάμηνο 2020-21 ανατέθηκε στην Καθ. του ΒΣΑΣ Φ. Τσιμπιρίδου, ενώ επικουρικό έργο παρέχουν η Δρ. και Μεταδιδάκτορας του ΒΣΑΣ Χ. Γραμματικοπούλου και η Υπ. Δρ. ΒΣΑΣ Γ. Ρήνα. Το μάθημα γίνεται σε συνέργεια με τον Κύκλο Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων, "Ανθρωπολογία και τέχνη" του Εργαστηρίου Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου, του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας http://cbg-lab.uom.gr/blog/category/seminars-skills/ και https://www.facebook.com/groups/2431681233762012
Η διεπιστημονική συνάντηση της ανθρωπολογίας με την τέχνη έχει δημιουργήσει έναν γόνιμο διάλογο με ενδιαφέροντα ερωτήματα, σχετικά με τη συμβολική και μεταφορική λειτουργία των πολιτισμών, την καλλιτεχνική δημιουργία και τη σύ
Το μάθημα «Ανθρωπολογία της τέχνης» αποτελεί μέρος του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ . “ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ”. Ο συντονισμός του για το χειμ. Εξάμηνο 2020-21 ανατέθηκε στην Καθ. του ΒΣΑΣ Φ. Τσιμπιρίδου, ενώ επικουρικό έργο παρέχουν η Δρ. και Μεταδιδάκτορας του ΒΣΑΣ Χ. Γραμματικοπούλου και η Υπ. Δρ. ΒΣΑΣ Γ. Ρήνα. Το μάθημα γίνεται σε συνέργεια με τον Κύκλο Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων, "Ανθρωπολογία και τέχνη" του Εργαστηρίου Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου, του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας http://cbg-lab.uom.gr/blog/category/seminars-skills/ και https://www.facebook.com/groups/2431681233762012
Η διεπιστημονική συνάντηση της ανθρωπολογίας με την τέχνη έχει δημιουργήσει έναν γόνιμο διάλογο με ενδιαφέροντα ερωτήματα, σχετικά με τη συμβολική και μεταφορική λειτουργία των πολιτισμών, την καλλιτεχνική δημιουργία και τη σύ
19 Οκτωβρίου 2020
Γεωργία Ρήνα, “Εισαγωγή στην Ανθρωπολογία της Τέχνης: Η ανθρωπολογική ματιά”
Η σχέση της ανθρωπολογίας και της τέχνης αντιμετώπισε πολλά εμπόδια μέχρι να καταλήξει σε ένα γόνιμο διάλογο. Το ανθρωπολογικό ενδιαφέρον για τη μελέτη της τέχνης εντοπίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα. Μέσα στο εξελικτικό πνεύμα της εποχής τα αντικείμενα των Άλλων, των “πρωτόγονων”, των μη-δυτικών κατατάσσονται ως “κατώτερα” στην αξιακή κλίμακα σε αντίστιξη με αυτά των Δυτικών. Στη συνέχεια, οι ανθρωπολόγοι αποστρέφονται από τη τέχνη μέχρι που τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 αναζωπυρώνεται το ενδιαφέρον της ανθρωπολογίας για την τέχνη. Το ίδιο συμβαίνει και από την καλλιτεχνική πλευρά, όπου μέσω της “εθνογραφικής στροφής” ολοένα και περισσότεροι καλλιτέχνες αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις ανθρωπολογικές μεθόδους.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Ρίκου, Ε. (2009) ‘Ανθρωπολογία και εικαστικές τέχνες: ιστορία ενός διαλόγου και σύγχρονα ζητούμενα’, στο Γκέφου-Μαδιανού, Δ. (επιμ.) Όψεις Ανθρωπολογικής έρευνας Πολιτισμός , Ιστορία,Αναπαραστάσεις. Ελληνικά Γράμματα, p. 456.Howard M and Perkins M. (2006), “The Anthropology of Art: A Reflection on its History and Contemporary Practice”, in Howard M & Perkins M (eds.), The Art of Anthropology: A Reader, Blackwell Publishing, pp. 1-32.
Foster, H. (1995), “The Artist as Ethnographer?”, in Marcus, George E., Myers, Fred R. (eds.), The Traffic in Culture. Refiguring Art and Anthropology. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
Χριστίνα Γραμματικοπούλου, “Εισαγωγή στην Ανθρωπολογία της Τέχνης: Η καλλιτεχνική ματιά”
Ο κανόνας της Ιστορίας της Τέχνης είναι μια γραμμική αφήγηση των επιτευγμάτων μεγάλων καλλιτεχνών από την Δυτική Ευρώπη και Βόρεια Αμερική (μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο). Μετά το 19ο αιώνα στα θέματα και την αισθητική τους εισέρχεται ο πολιτισμικά Άλλος, αρχικά ως υποδεέστερος και στη συνέχεια ως αγνός και γνήσιος -σε κάθε περίπτωση βέβαια μέσα από μια στερεοτυπική αντιμετώπιση. Σταδιακά όμως, η Παγκόσμια Τέχνη έρχεται στο προσκήνιο, με εκθέσεις σε γνωστά μουσεία, Biennale σε μητροπόλεις του παγκόσμιου Νότου και νομαδικές μετακινήσεις καλλιτεχνών, επιμελητών εκθέσεων και εμπειρογνωμόνων. Παράλληλα, οι κυρίαρχες καλλιτεχνικές τάσεις σήμερα στηρίζονται σε συμμετοχικές διαδικασίες και ανθρωπολογικές πρακτικές.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Grammatikopoulou, Christina (2018); Pinilla, Rafael (eds.), Critical Cartography Of Art And Visuality In The Global Age, The Territories of the Contemporary, Cambridge Scholars Publishing.
Fillitz T., Van der Grijp P. (2018), An Anthropology of Contemporary Art: Practices, Markets, and Collectors, New York: Bloomsbury
Nochlin, L. (1989), "The Imaginary Other", in The Politics of Vision: Essays on Nineteenth-Century Art and Society, New York: Harper Row
Δημήτρης Κερκινός " Κοινωνία και κινηματογράφος στην Κούβα την δεκαετία του '90".
Μια από τις πρώτες δουλειές που προσέγγισαν τον κινηματογράφο ως επιτέλεση, συμπεριλαμβάνοντας το κοινό ως καθοριστικό παράγοντα τόσο στη διαπραγμάτευση του νοήματος των ταινιών όσο και στη προσπάθεια του επαναστατικού καθεστώτος να αποδομήσει μέσα από μπρεχτικές τεχνικές την τάση φυγής και διασκέδασης του χολιγουντιανού μοντέλου, στην προσπάθειά του να δημιουργήσει έναν κοινωνικά προσανατολισμένο κινηματογράφο, με στόχο αυτός να συμμετέχει ενεργά στη δημιουργία του νέου ανθρώπου.
Βιβλιογραφικές προτάσεις
Δημητρίου, Σ., 1973. Μύθος, Κινηματογράφος, Σημειολογία, Κρίση της Αισθητικής, Ανθρωπολογική Μελέτη. Αθήνα, Άλμα.
Turner, V., 1986. 'The Anthropology of performance". Στο The Anthropology of Performance. New York, PAJ Publications.
Turner, V. 1986. 'Images and Reflections: Ritual, Drama, Carnival, Film and Spectacle in Cultural Performance". Στο The Anthropology of Performance. New York, PAJ Publications.
Fischer, M., 1998, 'Ο κινηματογράφος ως εθνογραφία και ως πολιτισμική κριτική'. Στο Δ. Γκέφου Μαδιανού (επιμ.), Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες Τάσεις. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
Θεόδωρος Κονκουρής “Μνήμη, Ανάκtηση και Agency : Όταν ένα παραδοσιακό μουσικό ιδίωμα γίνεται μια από τις πιό δημοφιλείς μουσικές εκφράσεις της Δυτικής Αφρικής”
Στο Μάλι, της Δυτικής Αφρικής, οι κυνηγοί σχηματίζουν απόκρυφες αδελφότητες που διοργανώνουν τακτικές τελετές που μπορούν να είναι είτε δημόσιες εκδηλώσεις είτε ιδιωτικές και ιερές. Η μουσική παράσταση είναι κεντρική για όλες τις εκδηλώσεις των κυνηγών και είναι εκεί όπου ο μουσικός των κυνηγών (βάρδος), προκαλεί ισχυρούς κυνηγούς να βγουν από το κοινό και απαιτεί από αυτούς το μερίδιό του από το κυνήγι. Με αυτόν τον τρόπο, κινείται γύρω από τον χώρο της παράστασης, χορεύοντας και τραγουδώντας τους επαίνους των κυνηγών-ηρώων. Υποστηρίζω ότι η μουσική των κυνηγών, όπως κάθε τέχνη / αντικείμενο ή μουσική, δημιουργήθηκε για να τονώσει την ερμηνεία και να καλέσει ένα κοινό να αλληλεπιδράσει με αυτόν τον τρόπο με αυτήν. Αυτή η αλληλεπίδραση βασίζεται κυρίως στην προηγούμενη εμπειρία του κοινού με παρόμοιες δραστηριότητες, δηλαδή στη μνήμη. Επιδιώκω να απαντήσω σε δύο ερωτήσεις: Πώς δημιουργούν οι δημόσιοι εορτασμοί και επέτειοι των κυνηγών την ανάκtηση της κοινωνικής μνήμης; Και σε ποιο βαθμό επιδιώκεται, συναινετικά, διαπραγματεύεται ή επιβάλλεται αυτή η διαδικασία; Εξετάζω τους τρόπους με τους οποίους η μνήμη και η ανάκtηση δημιουργούνται μέσω λόγων ταυτότητας. πώς αμφισβητείται ή νομιμοποιείται; και πώς αυτές οι διαδικασίες ανάκtησης σχετίζονται με αυτήν τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή στην ιστορία του Μάλι. Επιπλέον, συζητώ τη δημοτικότητα της μουσικής των κυνηγών στο Μάλι, ειδικά στο Μπαμακό. Εξερευνώ την ιδέα της μουσικής των κυνηγών ως ένα δημοφιλές μουσικό είδος με την έννοια ότι την «απολαμβάνουν οι άνθρωποι». Εξετάζω το κοινό της: ποιοί ακούν αυτή τη μουσική; Γιατί αυτή η μουσική είναι τόσο δημοφιλής; Γιατί οι απλοί άνθρωποι και οι κυνηγοί απολαμβάνουν να την ακούνε. Τέλος, πώς αισθάνονται οι κυνηγοί για τη δημοτικότητά της, με σκοπό να απαντήσω στην ερώτηση: πώς ‘μιλάει’ αυτή η μουσική στους κατοίκους του Μάλι και γιατί την αγκαλιάζουν;
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Konkouris, Theodore L. 2018. ‘Recalling the Past in Song: Memory and Recovery in Mande Hunters’ Ceremonies’ στο The Politics of Memory and Recovery in Times of Crisis, επιμέλεια των Fiona Larkan και Fiona Murphy. Ashgate.
Konkouris, Theodore L. 2013. ‘Speaking to People: On the Popularity of Hunters’ Mu sic in Mali’ in ‘Heroes, Gunpowder, Cassettes & Tape Recorders: Produc-tion, Distribution and Transmission of Hunters’ Musical Tradition in Mali, West Africa’ PhD Thesis. Queen’s University Belfast.
Βιβλιογραφία: Ανθρωπολογία της Μουσικής - Εθνομουσικολογία
Blacking, John. 1973. How Musical is Man. Seattle: University of Washington Press.
Merriam, Alan P. 1964. The Anthropology of Music. Illinois: Northwestern University Press.
Nettl, Bruno. 2015. The Study of Ethnomusicology: Thirty-Three Discussions. Illinois: University of Illinois Press.
Rice, Timothy. 2017. Modelling Ethnomusicology. Oxford University Press
Η (επανα)διαμόρφωση της εθνογραφικής έρευνας μέσω του εθνογραφικού φιλμ και της χρήσης της κάμερας, εγείρει ερωτήματα τόσο για τη διεξαγωγή της ανθρωπολογικής έρευνας όσο και για τη συνομιλία της με την κινηματογραφική γραφή. Με αφορμή την διεξαγωγή του φιλμ «Ρωγμές» (2018), το οποίο είναι βασισμένο σε επιτόπια έρευνα στη Βουλγαρία, η παρούσα συζήτηση θα διερευνήσει πτυχές της δυναμικής σχέσης αυτής της συνομιλίας.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Κερκινός, Δ. 2009. «Εθνογραφικός κινηματογράφος: το παράδειγμα της Παπούα-Νέας Γουινέας», στο Δήμητρα Γκέφου-Μαδιανού Δ. (επιμ.), Όψεις Ανθρωπολογικής Έρευνας: Πολιτισμός, Ιστορία, Αναπαραστάσεις, σελ.. 15-57 Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Fischer, M. 1998. «Ο κινηματογράφος ως εθνογραφία και ως πολιτισμική κριτική» στο Γκέφου-Μαδιανού Δ. (επιμ.) Ανθρωπολογική Θεωρία και Εθνογραφία: Σύγχρονες Τάσεις, σσ.109-152 Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Περσεφόνη Μύρτσου “«Ayşenur: το διατομεακό ρόδο της Ιστανμπούλ»Πολιτισμική ιδιοποίηση και αυτο-Οριενταλισμός ως καλλιτεχνικές και αυτοεθνογραφικές πρακτικές.”
Εδώ το link για τις παραστάσεις της
Ayşenur: https://vimeo.com/484144734
<https://vimeo.com/484144734> (κωδικός πρόσβασης: ayse)
Στην ομιλία θα αναλύσω τις συγκλίσεις μεταξύ της καλλιτεχνικής και της αυτοεθνογραφικής μου πρακτικής στο πλαίσιο της διδακτορικής μου έρευνας για την καλλιτεχνική μετανάστευση. Μια από τις πρώτες αναφορές στην υβριδική ταυτότητα τ@ς εθνογράφου-καλλιτέχνη είναι του κείμενο του Hal Forster, “The artist as ethnographer” (1995), στο οποίο ο Foster κρατά κριτική στάση απέναντι στ@ς καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν εθνογραφικές μεθόδους. Συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι οι καλλιτέχνες που παράγουν την δουλειά τους στον κοινωνικό δημόσιο χώρο χρησιμοποιούν τεχνικές όπως την «εθνογραφική αυτό-κατασκευή» (ethnographic self-fashioning) ή την «αυτό-ετεροποίηση» (self-othering) με σκοπό την συσχέτιση τους με κάποια μη-προνομιούχα μειονοτική και την αυτοπροβολή.
Παρ’ όλο που ο Foster με βρίσκει σύμφωνη, πιστεύω ότι η υβριδική θέση καλλιτέχνη-εθνογράφου δεν είναι τόσο δυσλειτουργική. Σε κάποιες περιπτώσεις το καλλιτεχνικό υποκείμενο χρειάζεται να μπει στην θέση του ερευνητικού/εθνογραφικού υποκειμένου με σκοπό να κατανοήσει το πεδίο πολιτισμικού ενδιαφέροντος από ημική (emic) σκοπιά, και να επαναπροσδιορίσει του όρους της καλλιτεχνικής αναπαράστασης του. Αντίστοιχα το εθνογραφικό υποκείμενο αναζητά συχνά μεθόδους έρευνας πέραν της συμμετοχικής παρατήρησης με στόχο την αυτοπαθή (reflexive) και ανταποδοτική ανθρωπολογική μελέτη.
Η καλλιτεχνική και αυτοεθνογραφική μου πρακτική προτείνει την ενσάρκωση του Άλλου μέσω της επιτελεστικής αυτοεθνογραφίας (performative autoethnography) ως μέθοδο που επιτρέπει στ@ν εθνογράφο να αναδείξει το ζητήματα της πολιτισμικής ιδιοποίησης ως ένα γόνιμο πεδίο έρευνας, και να εξετάσει τις κοινωνικές δυσλειτουργίες που προκύπτουν από την αναζήτηση «αυθεντικότητας» σε εν γένει ετερογενή πεδία έρευνας. Μεταξύ άλλων, θα κάνω μια εκτενή αναφορά σε ένα επιτελεστικό πρότζεκτ που προέκυψε μέσω της έρευνας μου στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και το Βερολίνο. Στα πλαίσια του πρότζεκτ επινόησα μια φανταστική περσόνα, την Αϊσενούρ: μια εθνο-φεμινίστρια, φαινομενικά κουίρ ακτιβίστρια, γυναίκα επιχειρηματία από την Τουρκία. Ως υβρίδιο των συγκλίσεων της καλλιτεχνικής και αυτοεθνογραφικής μου πρακτικής, η Αϊσενούρ αντικατοπτρίζει ταυτόχρονα
-
την επιρροή του εθνογραφικού πεδίου στην καλλιτεχνική μου πρακτική,
-
τις συγκρούσεις μου με πολύπλοκες δυναμικές ισχύος στο πεδίο ως καλλιτέχνης, γυναίκα, Νοτιοευρωπαία, μητέρα, και
-
μια ενσαρκωμένη αντίληψη (embodied understanding) του φαινομένου της καλλιτεχνικής μετανάστευσης, το οποίο ερευνώ και επιτελώ ως αναπόσπαστο κομμάτι.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Foster, Hal (1995), “The Artist as Ethnographer?”, στο: Marcus, George E., Myers, Fred R. (eds.), The Traffic in Culture. Refiguring Art and Anthropology. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
Ρίκου, Ελπίδα (2013), «Προτάσεις για μια ανθρωπολογία των σύγχρονων εικαστικών τεχνών», στο: Ρίκου, Ελπίδα (επ.), Ανθρωπολογία και σύγχρονη τέχνη, Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Rooke, Alison (2009), “Queer in the Field: On Emotions, Temporality, and Performativity in Ethnography.”, Journal of Lesbian Studies 13 (2): 149–60. https://doi.org/10.1080/10894160802695338.
Spry, Tami (2001), “Performing Autoethnography: An Embodied Methodological Praxis.” Qualitative Inquiry, 7 (6): 706–32. https://doi.org/10.1177/107780040100700605.
23 Νοεμβρίου 2020
Κωνσταντίνος Καλαντζής “Εξουσία και Οπτικός Πολιτισμός: Σεμινάριο πάνω στη Μετα-αποικιακή τέχνη, τη Φωτογραφία και την Αισθητική”
Το σεμινάριο αυτό εξετάζει το ρόλο «του οπτικού» στη σχέση μεταξύ Δύσης και 3ου κόσμου (ή «Παγκόσμιου Νότου») καθώς και την ιδιότυπη θέση «του οπτικού» στην ιστορία της ανθρωπολογίας. Το σεμινάριο μελετά βασικές συζητήσεις στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία και τις μεταποικιακές σπουδές περί εξουσίας και αναπαράστασης και διατρέχει εθνογραφικό υλικό το οποίο καταγραφεί απρόβλεπτους τρόπους με τους οποίους μη-Δυτικές κοινωνίες χρησιμοποιούν οπτικά μέσα, παράγουν αισθητικά σχόλια περί δομικής ανισότητας και «κάνουν τέχνη». Ποια τα πολιτικά όρια και οι δυνατότητες αυτής της τέχνης αλλά και των οπτικών μέσων ευρύτερα; Τι σημαίνει δημοτικός μοντερνισμός; Ποια η λειτουργία των σωματομετρικών φωτογραφιών στην αποικιοκρατία και πως τα ίδια αρχεία στυγνής εκμετάλλευσης μπορεί να εμπεριέχουν θραύσματα της ίδιας της αμφισβήτησης τους και να γίνουν σήμερα πεδία καλλιτεχνικού πειραματισμού; Γιατί η φωτογραφία προσφερέι μοναδικές πληροφορίες για να ξανασκεφτούμε τι συνέβη επί αποικιοκρατίας; Αυτές είναι κάποιες από τις ερωτήσεις με τις οποίες θα καταπιαστούμε.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Edwards, Elizabeth. 2001. Raw Histories: Photographs, Anthropology and Museums, Οξφόρδη: Berg [εισαγωγή]
Καλαντζής, Κωνσταντίνος. 2012. «Οπτικός Πολισμός και Ανθρωπολογία» στο Υλικός Πολιτισμός: Η Ανθρωπολογία στη Χώρα των Πραγμάτων, Ε. Γιαλούρη (επιμ.), Αθήνα: Αλεξάνδρεια. https://www.academia.edu/10370558/%CE%9F%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1_Visual_Culture_and_Anthropology_
Καλαντζής, Κωνσταντίνος. 2015. «Τέχνη στην Ανθρωπολογία, Τέχνη και Ανθρωπολογία: από την κοινωνική πρακτική στη σαγήνη (Βιβλιοκρισία.), Αναγνώσεις. http://avgi-anagnoseis.blogspot.co.uk/2015/09/blog-post_49.html
Pinney, Christopher. 2008. “Colonialism and Culture”, στο The Sage Handbook of Cultural Analysis, Tony Bennett and John Frow (επιμ.) Λονδίνο: Sage. https://www.academia.edu/37908791/Colonialism_and_culture
Ρίκου, Ελπίδα. 2015 (επιμ.) Ανθρωπολογία και Σύγχρονη Τέχνη, Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
30 Νοεμβρίου 2020
Φ. Τσιμπιρίδου, "Εθνογραφία της Πόλης, εναλλακτικές δημοσιότητες, φεμινιστική κριτική και κοσμοπολιτική"
Η παρουσίαση αφορά σχετική εθνογραφική έρευνα καθώς και άλλες συγκριτικές μελέτες στο μεσογειακό χώρο γύρω από ζητήματα ακτιβισμού, φεμινιστικής δράσης και εξεγέρσεων στο δημόσιο αστικό χώρο. Η έρευνα πεδίου πραγματοποιήθηκε από το 2008-2019 στην περιοχή του Μπέηογλου, ανάμεσα σε φεμινίστριες, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, συγγραφείς και ακαδημαϊκούς που ζουν ή/και δραστηριοποιούνται σε αυτήν την μοντέρνα καρδιά της σύγχρονης παγκόσμιας πόλης Ιστανμπούλ. Η συγκεκριμένη επιτόπια εθνογραφική έρευνα μας επιτρέπει να εξετάσουμε τις διευρυμένες πρακτικές, αισθητική και εμπρόθετη δράση που ανιχνεύονται μέσα σε εναλλακτικές
δημοσιότητες. Οι συναντήσεις της εθνογράφου με τις τοπικές κριτικές φωνές που παράγουν αναστοχαστικά ‘κείμενα’, όπως η περίπτωση της Εσμεράυ, έδωσαν το στίγμα αυτής της μελέτης που εστιάζει στην σημασία της πολιτισμικής στροφής στα κινήματα κοινωνικής διαμαρτυρίας, δηλαδή τη στροφή στον ακτιβισμό των ταυτοτήτων, στην καλλιτεχνική δημιουργία και στη διάδραση με τις εναλλακτικές δημοσιότητες. Οι συγκεκριμένες μορφές κοινωνικής διαμαρτυρίας αποτελούν αντιδράσεις απέναντι στην αυταρχική διακυβέρνηση, στη νέο ισλαμιστική ηθική, τις φαντασιώσεις και τις κυβερνητικές τεχνολογίες αστυνόμευσης που επιβάλλονται σε σύμπραξη με τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα εξευγενισμού και μετατροπής της Ιστανμπούλ σε δημιουργική πόλη, από το τέλος του 20ού αι. Το Μουσείο της Αθωότητας, ως πρότζεκτ του δημιουργού Ορχάν Παμούκ αποτελεί μια βασική μελέτη περίπτωσης στην οποία εστιάζει το παρόν άρθρο, επειδή συμπυκνώνει ειρωνικά και μετωνυμικά τις
εναλλακτικές δημοσιότητες που μετασχηματίζονται σε σημαίνουσα κοσμοπολιτική των πλιατσικολόγων. Η εθνογραφική έρευνα συνομιλεί και με άλλες συγκριτικές μελέτες σχετικά με τη συνάντηση της ανθρωπολογίας και της δημιουργικής καλλιτεχνικής διαμαρτυρίας στα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή, όπως τα κινήματα αξιοπρέπειας, τις αραβικές εξεγέρσεις, την έξοδο στο Γκεζί.
- Φ. Τσιμπιρίδου (2013), «Προς μια δημιουργική κριτική του «ανθρώπινου»: εμπειρίες επισφάλειας, συμμόρφωσης και υπονόμευσης από μια τραβεστί κούρδισα φεμινίστρια καλλιτέχνη της Πόλης», στο αφιέρωμα A. Αθανασίου και Γ. Τσιμουρής (επιμ.) Εκτοπίσεις και εντοπίσεις: Μετανάστευση, φύλο και επισφαλείς υποκειμενικότητες σε συνθήκες επιθετικού νεοφιλελευθερισμού Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 140-141 Β-Γ (2013): 133-151. http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/article/viewFile/6750/6478.pdf
- Deltsou and F. Tsibiridou (guest editors), Urban lives and protests in neoliberal times: Art, aesthetics and solidarity as possibilities. The Greek Journal of Social Research (special issue), 2017, 149, B΄ https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/issue/view/931/showToc
- E. Deltsou and F. Tsibiridou (guest editors) (2017), “Introduction” and eds Urban lives and protests in neoliberal times: Art, aesthetics and solidarity as possibilities. The Greek Journal of Social Research (special issue 149 B/) https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke
- F. Tsibiridou & N. Palantzas. “Becoming Istanbul: a dictionary problematics of a changing city; Inside critique of significant meanings” in Changing Worlds & Signs of the Times: Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society, 2016: 196-205. http://hellenic-semiotics.gr/?p=646&lang=en
- F. Tsibiridou and M. Bartsidis (2016), “‘Dignity’ as glocal civic virtue: Redefining democracy in the era of neoliberal governmentality”, στο Sabah Alnasseri (ed.) Arab Revolutions and Beyond, New York: Macmillan-Palgrave: 31-54.
- F. Tsibiridou (2017) “Creativity, Counterpublics and Çapulcu [looters] Cosmopolitics in Beyoǧlu (Istanbul)”, in E. Deltsou and F. Tsibiridou (guest editors), Urban lives and protests in neoliberal times: Art, aesthetics and solidarity as possibilities. The Greek Journal of Social Research (special issue, 149 B/) https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/ekke/article/view/15815
- F. Tsibiridou (2018) “An Ethnography of Space, Creative Dissent and Reflective Nostalgia in the City Centre of Global Istanbul”, in Pardo, I. and Prato, G. (eds) The Palgrave Handbook of Urban Ethnography (pp. 405-426). Palgrave-Macmillan.
- Φ. Τσιμπιρίδου (2018) «Η πατριαρχία ως αιχμαλωσία στη μετασοβιετική εποχή: βότκα ανδρισμός επί της οθόνης και θυμωμένες φεμινίστριες στην κάμερα», Φεμινιστιqά/Feministiqά, τεύχος 1, http://feministiqa.net/?fbclid=IwAR01Xb5HTL5P-yxagacopmt1YH3Enii6F0wNpgwh9Qf-stxC4C7LdBRp7Zg
- Φ. Τσιμπιρίδου (2019) «Εθνογραφία από το κέντρο μιας παγκόσμιας Πόλης: φεμινιστική κριτική και τέχνη, γυναικείες μνήμες, ευάλωτα σώματα και κοσμοπολιτική», Marginalia, τ. 5, αφιέρωμα Πένες γυναικών, ιστορίες (α)ορατότητας https://marginalia.gr/arthro/ethnografia-apo-to-kentro-mias-pagkosmias-polis-feministiki-kritiki-kai-techni-gynaikeies-mnimes-eyalota-somata-kai-kosmopolitiki/?fbclid=IwAR3h9vDzm6mezeQxQLSs-asgYVXdZnzfniLeuoWNUJcP-vY41odcoBJ1IF0
- Φ. Τσιμπιρίδου (2020) «Εθνογραφώντας « το χάος» στο κέντρο της παγκόσμιας Ιστανμπούλ. Φεμινιστική κριτική, τέχνη, τραύμα, ευάλωτα σώματα και κοσμοπολιτική», στο σύγχρονο Σουλτανάτο του Ομάν», στο Φ. Τσιμπιρίδου (επιμ.) Εθνογραφία και καθημερινότητα στην ‘καθ’ημάς Ανατολή’. Αθήνα: Κριτική 2020, σς 497-535.
- F. Tsibiridou (2016) “Dissemination paper on NATIONLESS project”, NATIONLESS, Artan Sadiku and Gjorgje Jovanovik (eds), Institute of Social Sciences and Humanities-Skopje: 26-38. http://nationlessproject.weebly.com/publication.html
Χ. Γραμματικοπούλου, "Η αισθητική της φεμινιστικής διαμαρτυρίας"
7 Δεκεμβρίου 2020
Κύκλος Εκπαιδευτικών Σεμιναρίων, "Ανθρωπολογία και Τέχνη" (κάθε Δευτέρα, 6-9, χειμερινό εξάμηνο 2020-21) Διοργάνωση: Εργαστήριο Μελέτης του Πολιτισμού, των Συνόρων και του Κοινωνικού Φύλου Culture-Borders-Gender/LAB, του Τμήματος ΒΣΑΣ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (http://cbg-lab.uom.gr/en/ ), σε συνέργεια με το μάθημα «Ανθρωπολογία της τέχνης» του ΔΠΜΣ «Τέχνη και Δημόσια σφαίρα» (ΑΠΘ). Δευτέρα 7-12-2020, 6-9μμ
7 Δεκεμβρίου 2020
Πέννυ Τραυλού, “Μια εθνογραφική μελέτη για τη συνδημιουργία πολιτιστικών κοινών”
Η παρουσίαση θα επικεντρωθεί σε νέες μορφές καλλιτεχνικής δημιουργίας όπως προκύπτουν από συνεργατικές καλλιτεχνικές πρακτικές, συν-δημιουργικότητα και ομότιμη παραγωγή γνώσης. Αλλά επίσης κι από μοντέλα συνεργασίας που δεν στηρίζονται σε συγκεκριμένους γεωγραφικούς άξονες και σύνορα. Μιλάμε για καλλιτεχνικές πρακτικές οι οποίες δρουν τοπικά αλλά μέσα από μία παγκόσμια δικτύωση η οποία ενδυναμώνει τις δράσεις αυτές και δημιουργεί κόμβους παράλληλων/πολλαπλών πολλές φορές δράσεων.
Στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, των κοινωνικών δικτύων, του ανοικτού λογισμικού και του κώδικα, η καλλιτεχνική δημιουργία δεν είναι πλέον αποτέλεσμα μεμονωμένων ανθρώπων και ταλέντου. Η δημιουργικότητα και άρα και η κατασκευή γνώσης είναι συνεργία και συνεργασία χώρων, πρακτικών, προϊόντων δημιουργίας, ανθρώπινου και μη δυναμικού. Στη προκειμένη περίπτωση μιλάμε για αλληλεπιδρώμενα δίκτυα τα οποία συν-δημιουργούν πολιτιστικά αγαθά. Εκεί τίθεται κι ο ρόλος των δικτύων στον επαναπροσδιορισμό της δημιουργικότητας ως κοινό. Η σημασία δεν είναι στο αποτέλεσμα, στην καλλιτεχνική παραγωγή ενός έργου τέχνης αλλά στη διαδικασία της παραγωγής του.
Η παρουσίαση θα βασιστεί σε παραδείγματα από την εθνογραφική έρευνα μου την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη και τη Κολομβία στην οποία εξετάζω τα παραπάνω και με βασικό άξονα τη κατανόηση των εργαλείων για τη συν-δημιουργία «πολιτιστικών κοινών».
Σύντομο Βιογραφικό
Η Πέννυ Τραυλού είναι Λέκτορας Πολιτιστικής Γεωγραφίας και Θεωρίας (Σχολή Αρχιτεκτονικής & Αρχιτεκτονικής Τοπίου) στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Το ερευνητικό της έργο επικεντρώνεται στην πολιτική του δημόσιου χώρου, της κοινωνικής δικαιοσύνης, των κοινών, των συνεργατικών πρακτικών, των πολιτιστικών τοπίων και της εθνογραφίας. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το UK Research Council. Από το 2011, πραγματοποιεί εθνογραφική έρευνα για τις πρακτικές συνεργασίας σε αναδυόμενα δίκτυα (π.χ. δημιουργούς ψηφιακών μορφών τέχνης, πρωτοβουλίες συνεργατικής οικονομίας, μετατοπισμένους μετανάστες και πρόσφυγες). Η πιο πρόσφατη έρευνά της αφορά τα πολιτιστικά κοινά στην Κολομβία.
Παράλληλα με την ακαδημαϊκή της πορεία, η Πέννυ Τραυλού είναι ακτιβίστρια σε θέματα των κοινών της πόλης και της χωρικής δικαιοσύνης.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Travlou, P 2012, Rhizomic Ethnographies: Rhizomes, lines and nomads: Doing fieldwork with creative networked communities. in S Biggs (ed.), Remediating the Social. Electronic Literature as a Model for Creativity and Innovation in Practice University of Bergen, Department of Linguistic, Literary and Aesthetic Studies, Bergen, Norway, pp. 65-69, Remediating the Social , Edinburgh, United Kingdom, 1/11/12. <http://www.elmcip.net/sites/default/files/files/attachments/story/remediating_the_social_full.pdf>
Biggs, S & Travlou, P 2012, 'Distributed Authorship and Creative Communities', Dichtung Digital, vol. 41, no. NA. <http://www.dichtung-digital.de/en/journal/archiv/?issue=41>
Kalos & Klio (Χρήστος Καλός, Κλειώ Τανταλίδου), “Επί τάπητος. Υφάνσεις Δημοκρατίας”
Η σειρά έργων του καλλιτεχνικού διδύμου Kalos&Klio με τον γενικό τίτλο Επί Τάπητος – Υφάνσεις Δημοκρατίας φέρει στον πυρήνα της τις παγκόσμιες ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το εικαστικό δίδυμο δανείζεται τα εικονογραφικά μοτίβα των χαλιών και των υφαντών και χρησιμοποιεί την αρχετυπική δομή της παραδοσιακής κλωστοϋφαντουργίας από τη Δύση μέχρι την Ανατολή δημιουργώντας ένα σύγχρονο εικαστικό χωνευτήρι.
Με τον τρόπο αυτόν, το πανάρχαιο μοτίβο που είναι γνωστό ως Δέντρο της Ζωής, ζωικές μορφές και ανθρωπόμορφα τέρατα, ρυθμικά επαναλαμβανόμενα σχέδια, αλλά και τα καινούργια λογότυπα των μεγάλων εταιρειών και των σύγχρονων μέσων μαζικής επικοινωνίας και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι το συμβολικό λεξιλόγιο που αποτυπώνεται στο κάθε χαλί και υφαντό των Kalos&Klio. Οι Kalos&Klio έχουν εμπνευστεί τη δημιουργία των χαλιών και των υφαντών από την ιστορία των ανθρωπιστών Joice και Sydney Loch, που είχαν έντονη δράση μετά το δεύτερο τέταρτο του 20ού αιώνα στην Ουρανούπολη Χαλκιδικής. Το ζευγάρι αυτό δημιούργησε μια νέα τοπική κοινότητα με έδρα τον ιστορικό βυζαντινό Πύργο της Ουρανούπολης (πύργος το Προσφορίου) που βρίσκεται στα προπύλαια του Αγίου Όρους. Μέσω της δημιουργίας αυτής της κοινότητας, αναβίωσε η παραδοσιακή τεχνική της κλωστοϋφαντουργίας και της χειροποίητης υφαντικής με σκοπό να ενταχθούν στη νέα πατρίδα και να βοηθηθούν οικονομικά οι νέοι πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δημιουργώντας τα γνωστά και σπάνια «Χαλιά του Πύργου».
Το έργο Hapiness είναι το τελευταίο έργο από τη σειρά των Kalos&Klio με γενικό τίτλο Επί Τάπητος – Υφάνσεις Δημοκρατίας. Δανείζεται την εικαστική γλώσσα των παραδοσιακών κεντημάτων που είναι γνωστά ως «Καλημέρες». Οι «Καλημέρες» ήταν κρεμασμένες στην κύρια είσοδο του κάθε σπιτιού και αποτελούσαν δείγμα καλωσορίσματος και φιλοξενίας του ιδιοκτήτη προς τον επισκέπτη. Η ευθεία αναφορά του έργου είναι ο διαχρονικός ξεριζωμός προσφύγων και η αναζήτηση της Γης της Επαγγελίας. Με αναφορές στα ανατολίτικα χαλιά, τα οποία είχαν ως κεντρικό τους θέμα τον παράδεισο, αλλά και με τα αντιθετικά σύμβολα του όπλου (σύμβολο πολέμου) και του παγωνιού (σύμβολο παράδεισου) που επαναλαμβάνονται στο υφαντό, το Hapiness αναζητά έναν ουτοπικό χώρο όπου οι ήχοι από τους πυροβολισμούς και τις εκρήξεις δεν μπορούν να ακουστούν, όπως αναγράφεται χαρακτηριστικά στο έργο.
Σύντομο βιογραφικό:
Το εικαστικό δίδυμο Kalos&Klio γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη όπου ζει και εργάζεται. Από το 2005 οι Χρήστος Καλός και Κλειώ Τανταλίδη λειτουργούν με συμπληρωματικό τρόπο, θεωρώντας οτι το να εργάζονται ως ‘ένα’, είναι μια διαδικασία από την οποία προκύπτει μια πιο ενδιαφέρουσα διαδρομή. Η Κλειώ Τανταλίδη σπούδασε Ψηφιακά Μέσα, (MFA, πλήρη υποτροφία) στο University of Chicago ( Ηνωμένες Πολιτείες), Χαρακτική (MA) στο Governors’ State University στο Σικάγο (Ηνωμένες Πολιτείες) και Ζωγραφική (BFA, summa cum laude) στο Hanze University στο Γκρόνινγκεν (Ολλανδία). Ο Χρήστος Καλός σπούδασε Φωτογραφία στο (Ι.Ι.Ε.Κ) E.S.P στη Θεσσαλονίκη και Ζωγραφική (BFA) στο Boston College (Ηνωμένο Βασίλειο). Επιλεγμένες εκθέσεις: “Βίαιο Μετάξι. Πένθιμα Πέπλα ως Αντικείμενα Μνήμης” (ατομική, επιμέλεια: Παναγής Κουτσοκώστας), Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης στα πλαίσια του Πεδίου Δράσης ΚΟΔΡΑ, 2015/ ANTALLAXIMA – ΣΥΝ (ομαδική, Παναγής Κουτσοκώστας ), πρόγραμμα ‘Πέλαγος Πολιτισμού, Μυτιλήνη, 2014 / The Lumen Prize (ομαδική έκθεση), Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο, Αθήνα, 2014 / The Lumen Price (ομαδική), Arcade Cardiff Gallery, (Ουαλία), New York Institute of Technology, Gallery 61 (Νέα Υόρκη), Chelsea College of Art & Design’s Triangle space (Λονδίνο), The Space Gallery, Hong Kong, China 2013 / XV Biennale de la Mediterranée, SYMVIOSIS, 2011. Διακρίσεις: The Lumen Prize competition award, προτεινόμενη για το βραβείο με το έργο: “Pandora’s Box, 2013” / Artsland 1st Showcase Juried Winner (κατηγορία New Media)με το έργο “Pandora’s Box, 2013” / International Art Expo, 2012 Liquid identities Computer Graphic Competition, Showcase Juried Winner artwork: “Pandora’s Box, 2013”.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Μουτσόπουλος, Θ., Kalos&Klio, Ένα εγχειρίδιο χρήσης του ψηφιακού κόσμου και των σκουπιδιών του πλανήτη, Εκδόσεις Ιανός, 2011
Κουτσοκώστας Π. (εκδ.), Kalos&Klio, Βίαιο Μετάξι, Πένθιμα Πέπλα ως Αντικείμενα Μνήμης, Εκδόσεις Ιανός, 2015
Mavroudi, Μ., "Joice NanKivell Loch: an Australian Contribution to Byzantium’s Modern Greek Reception", in Karalis V.; Nazou P. (eds.), A Journal for Greek Letters, Special issue: Pages on Greek Cinema, Modern Greek Studies Association of Australia and New Zealand, 2018, p.227-248
14.12.2020
Αρετή Λεοπούλου “Προσεγγίζοντας καλλιτεχνικά το καθημερινό -και η σημασία του να είναι κανείς τοπικός”
Είναι αναρίθμητες οι καλλιτεχνικές προσεγγίσεις της καθημερινής ζωής από τη δεκαετία του '80 κι έπειτα και σχεδόν ταυτίζονται με τη μετανεωτερικότητα. Ένας τρόπος να διερευνήσουμε το ευρύ πεδίο αναφορών που αποτελεί η καθημερινότητα, είναι να στραφούμε στις στρατηγικές και τακτικές με τις οποίες ορισμένοι καλλιτέχνες την αφομοίωσαν, την επεξεργάστηκαν και κατόπιν εικαστικά την επικοινώνησαν, δημιουργώντας μια αλυσίδα εμπειριών μέσα από έργα τέχνης, στους τόπους ή/και στα κοινωνικά σύνολα όπου αποφάσισαν (επέλεξαν ή κλήθηκαν) να παρέμβουν.
Τι είδους και πόσο αποτελεσματική επιδραστικότητα μπορούν να έχουν καλλιτεχνικές πρακτικές με κοινωνική και παρεμβατική στόχευση;
Οι στόχοι τους χαίρουν της αντίστοιχης υποδοχής; Και τι μπορεί να προσδιορίσει την κατεξοχήν ουσία της διαχείρισης ανάλογων πρακτικών;
5 διαφορετικές καλλιτεχνικές παρεμβατικές οπτικές (Λήδα Παπακωνσταντίνου, Χονδρός & Κατσιάνη, Γιώργος Τσακίρης, Μαρία Παπαδημητρίου, Μιχαήλ Καρίκης) από 3 διαφορετικές δεκαετίες σε 5 διαφορετικούς τόπους.
Σύντομο βιογραφικό:
Η Αρετή Λεοπούλου είναι ιστορικός της τέχνης. Είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Ιστορίας Τέχνης του Α.Π.Θ.), μέλος της ICOM και της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης. Από το 2006 εργάζεται ως επιμελήτρια εκθέσεων, εκδόσεων και δράσεων στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στην Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, καθώς και ως ανεξάρτητη επιμελήτρια. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Certeau de, Michel, The Practice of Everyday life, αγγλ. μτφρ. Steven Rendall, University California Press, Berkeley-Los Angeles-London 1984.
Fotiadi, Eva, Participation and collaboration in Contemporary Art. A Game without Borders between Art and ΄real΄ Life, Dissertation, Universiteit van Amsterdam 2009.
Λεοπούλου, Αρετή, Ευεργετικά παράσιτα. Προσεγγίσεις του καθημερινού από τους Λήδα Παπακωνσταντίνου, Αλεξάνδρα Κατσιάνη και Θανάση Χονδρό, Γιώργο Τσακίρη, Εκδόσεις Futura, Αθήνα 2017.
Ορέστης Πάγκαλος, “Πολιτισμική έκφραση, καλλιτεχνική πρωτοπορία και ανατροπές στα νεανικά κινήματα από το 1950 ως σήμερα”
Στην παρουσίαση εξετάζονται οι πολλαπλές ανατροπές, οι ποικίλες εκφάνσεις και οι συνεπακόλουθες προεκτάσεις, όπως εισήχθησαν από διάφορες πολιτισμικές και κοινωνικές ομάδες από τη δεκαετία του πενήντα και έπειτα. Εδώ και δεκαετίες, ως σύγχρονες πολιτισμικές παραδόσεις έχουν επιδράσει καταλυτικά στη σύγχρονη τέχνη, στη μουσική, στην παγκόσμια εικονογραφία και στη δημοφιλή κουλτούρα.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Chang, Jeff. 2007. Can’t Stop, Won’t Stop: A history of the hip hop generation, London: Ebury
Gilbert, James Burkhart. 1986. A cycle of outrage: America's reaction to the juvenile delinquent in the 1950s. New York: Oxford University Press.
Hebdige, Dick. 1979. Subculture: the meaning of style. London: Methuen
Τσαμαντάκης, Χαρίτωνας και Ορέστης Πάγκαλος, Η Ιστορία του Γκραφίτι στην Ελλάδα 1984-1994. 2016. Αθήνα: futura.
Σύντομο βιογραφικό:
Ορέστης Πάγκαλος, Δρ αρχιτέκτων, εικαστικός, Διδάσκων στο ΠΜΣ της Σχολής Καλών Τεχνών,Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, και στο ΔΠΜΣ Σημειωτική, Πολιτισμός και Επικοινωνία ΑΠΘ.
Αρετή Λεοπούλου “Προσεγγίζοντας καλλιτεχνικά το καθημερινό -και η σημασία του να είναι κανείς τοπικός”
Είναι αναρίθμητες οι καλλιτεχνικές προσεγγίσεις της καθημερινής ζωής από τη δεκαετία του '80 κι έπειτα και σχεδόν ταυτίζονται με τη μετανεωτερικότητα. Ένας τρόπος να διερευνήσουμε το ευρύ πεδίο αναφορών που αποτελεί η καθημερινότητα, είναι να στραφούμε στις στρατηγικές και τακτικές με τις οποίες ορισμένοι καλλιτέχνες την αφομοίωσαν, την επεξεργάστηκαν και κατόπιν εικαστικά την επικοινώνησαν, δημιουργώντας μια αλυσίδα εμπειριών μέσα από έργα τέχνης, στους τόπους ή/και στα κοινωνικά σύνολα όπου αποφάσισαν (επέλεξαν ή κλήθηκαν) να παρέμβουν.
Τι είδους και πόσο αποτελεσματική επιδραστικότητα μπορούν να έχουν καλλιτεχνικές πρακτικές με κοινωνική και παρεμβατική στόχευση;
Οι στόχοι τους χαίρουν της αντίστοιχης υποδοχής; Και τι μπορεί να προσδιορίσει την κατεξοχήν ουσία της διαχείρισης ανάλογων πρακτικών;
5 διαφορετικές καλλιτεχνικές παρεμβατικές οπτικές (Λήδα Παπακωνσταντίνου, Χονδρός & Κατσιάνη, Γιώργος Τσακίρης, Μαρία Παπαδημητρίου, Μιχαήλ Καρίκης) από 3 διαφορετικές δεκαετίες σε 5 διαφορετικούς τόπους.
Σύντομο βιογραφικό:
Η Αρετή Λεοπούλου είναι ιστορικός της τέχνης. Είναι διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης (προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Ιστορίας Τέχνης του Α.Π.Θ.), μέλος της ICOM και της Εταιρείας Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης. Από το 2006 εργάζεται ως επιμελήτρια εκθέσεων, εκδόσεων και δράσεων στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στην Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, καθώς και ως ανεξάρτητη επιμελήτρια. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Certeau de, Michel, The Practice of Everyday life, αγγλ. μτφρ. Steven Rendall, University California Press, Berkeley-Los Angeles-London 1984.
Fotiadi, Eva, Participation and collaboration in Contemporary Art. A Game without Borders between Art and ΄real΄ Life, Dissertation, Universiteit van Amsterdam 2009.
Λεοπούλου, Αρετή, Ευεργετικά παράσιτα. Προσεγγίσεις του καθημερινού από τους Λήδα Παπακωνσταντίνου, Αλεξάνδρα Κατσιάνη και Θανάση Χονδρό, Γιώργο Τσακίρη, Εκδόσεις Futura, Αθήνα 2017.
Ορέστης Πάγκαλος, “Πολιτισμική έκφραση, καλλιτεχνική πρωτοπορία και ανατροπές στα νεανικά κινήματα από το 1950 ως σήμερα”
Στην παρουσίαση εξετάζονται οι πολλαπλές ανατροπές, οι ποικίλες εκφάνσεις και οι συνεπακόλουθες προεκτάσεις, όπως εισήχθησαν από διάφορες πολιτισμικές και κοινωνικές ομάδες από τη δεκαετία του πενήντα και έπειτα. Εδώ και δεκαετίες, ως σύγχρονες πολιτισμικές παραδόσεις έχουν επιδράσει καταλυτικά στη σύγχρονη τέχνη, στη μουσική, στην παγκόσμια εικονογραφία και στη δημοφιλή κουλτούρα.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Chang, Jeff. 2007. Can’t Stop, Won’t Stop: A history of the hip hop generation, London: Ebury
Gilbert, James Burkhart. 1986. A cycle of outrage: America's reaction to the juvenile delinquent in the 1950s. New York: Oxford University Press.
Hebdige, Dick. 1979. Subculture: the meaning of style. London: Methuen
Τσαμαντάκης, Χαρίτωνας και Ορέστης Πάγκαλος, Η Ιστορία του Γκραφίτι στην Ελλάδα 1984-1994. 2016. Αθήνα: futura.
Σύντομο βιογραφικό:
Ορέστης Πάγκαλος, Δρ αρχιτέκτων, εικαστικός, Διδάσκων στο ΠΜΣ της Σχολής Καλών Τεχνών,Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, και στο ΔΠΜΣ Σημειωτική, Πολιτισμός και Επικοινωνία ΑΠΘ.
2Ο ΜΕΡΟΣ: «ΧΙΜΑΙΡΑ», ΦΟΙΒΗ ΓΙΑΝΝΙΤΣΗ, ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ, ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ.
Φοίβη Γιαννίση “Χίμαιρα”
Το πρότζεκτ Χίμαιρα (ή ΑΙΓΑΙ_Ω) ξεκίνησε το 2013 με επιτόπια έρευνα σε μία κοινότητα Βλάχων κτηνοτρόφων που μετακινούνται εποχιακά από το Καλαμάκι Λαρίσης (χειμώνας) στην Αετομηλίτσα (Ντένιτσκο) Γρεβενών. Πρόκειται για καλλιτεχνικό έργο με πολλά επεισόδια με θέμα την μετακινούμενη κτηνοτροφία των αιγών και την σχέση της με τη ποίηση, μετά το Τέττιξ (2012),
σε συνέχεια τής έρευνας πάνω στις ζωικές ποιητικές ταυτότητες, με αφορμή την λέξη “τραγ-ωδία” (Ωδή του Τράγου). Με το έργο γίνονται αναφορές σε ζητήματα φύλου, είδους, κυριαρχίας, αποκλεισμού, ριζικής ετερότητας αλλά και συμβίωσης, κοινής εμπειρίας και πολυφωνικότητας. Επεισόδια του πρότζεκτ αποτελούν πολλαπλές περφόρμανς (2013-2019), μία πολυμεσική εγκατάσταση στο Μουσείο Αγγελική Χατζημιχάλη (2015), και το βιβλίο Χίμαιρα (2019).
http://phoebegiannisi.net/en/proj.php?id=11
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Φοίβη Γιαννίση, Χίμαιρα (Αιγωδία- Πολυφωνικό Ποίημα), Αθήνα: Καστανιώτης 2019.
Γιάννης Τσεβρεχός, Το Κοπάδι. Από τα Τετράδια Ενός Βοσκού, Λάρισα: Έλλα, 2005
James Clifford, George E. Marcus, Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography : a School of American Research Advanced Seminar, Berkeley: University of California Press, 1985.
https://www.youtube.com/watch?v=TCU-0npubCw
Mάριος Χατζηπροκοπίου, Τοπικοπί τροπικοί, Αντίποδες, 2019.
https://www.oanagnostis.gr/quot-ki-oi-lygeres-spernoyn-drosia-ki-oloys-toys-sygchornane-quot-tis-varvaras-royssoy/
“ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ: ΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΛΑΣΙΚΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΥΣ;”
ΟΜΙΛΗΤΗΣ: ΧΡ. ΔΕΡΜΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΕΤΕΤ (ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ), ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Χρήστος Δερμετζόπουλος “Από την προϊστορική στη σύγχρονη τέχνη: τι τρέχει με τους κλασικούς ορισμούς;”
Οι έννοιες ως κατηγορίες και οι συνακόλουθοι ορισμοί τους, καθώς και οι εκάστοτε σημασιοδοτήσεις τους, είναι χαρακτηριστικό στοιχείο στον ακαδημαϊκό τρόπο επικοινωνίας αλλά και στον χώρο της δημόσιας ιστορίας και του δημόσιου διαλόγου. Ωστόσο, παρόλες τις διαφοροποιήσεις και τις ιστορικοποιήσεις των εννοιών αυτών, αυτές συνεχίζουν να λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό στερεοτυπικά αναπαράγοντας συγκεκριμένες μορφές οριενταλιστικής και δυτικοκεντρικής αντίληψης. Έννοιες όπως αυτές της προϊστορικής και της πρωτόγονης τέχνης, της σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης αλλά και η ίδια η έννοια της τέχνης υπόκεινται στην παραπάνω διαπίστωση. Στην παρουσίαση θα διερευνηθούν οι νοηματοδοτήσεις αυτών των εννοιών στο ιστορικό πλαίσιο των τελευταίων ετών. Είναι προϊστορική τέχνη η «προϊστορική τέχνη»; Είναι η τέχνη διαχρονική κατηγορία; Πώς εντάσσονται τα έργα της «πρωτόγονης τέχνης» στον κόσμο της τέχνης; Εν τέλει, η δυτική κατηγορία της τέχνης εφαρμόζεται σε όλα τα ιστορικά πλαίσια; Πώς μπορούμε να περάσουμε από τον ορισμό του φαινομένου στη διερεύνηση των λειτουργιών του; Πώς εμπλέκεται η αισθητική; Τι σημαίνει η αυτονομία του έργου τέχνης και πώς ερμηνεύουμε τις διαφορετικές στιγμές της διαδικασίας παραγωγής εικαστικών και άλλων μορφών προϊόντων; (υψηλό, λαϊκό, δημοφιλές). Επιστρέφοντας στις ρίζες της ανθρωπολογίας της τέχνης, θα επιχειρήσουμε να αναστοχαστούμε πάνω στις κατηγορίες αυτές και να οριοθετήσουμε το ιστορικό πλαίσιο των ερμηνειών τους.
Σύντομο βιογραφικό:
Ο Χρήστος A. Δερμεντζόπουλος, Καθηγητής Τμήμα ΤΕΤΕΤ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Σπούδασε κοινωνιολογία στην Αθήνα (Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνιολογίας) και ανθρωπολογία, ιστορία και κινηματογράφο στο Παρίσι (Paris I - Pantheon Sorbonne και Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales).
Το διδακτορικό του δίπλωμα το απέκτησε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο (1994).
Eκπόνησε μεταδιδακτορική έρευνα (post-Doc) στο γνωστικό αντικείμενο της Kοινωνιολογίας και της Iστορίας του Kινηματογράφου, ως υπότροφος του Iδρύματος Kρατικών Yποτροφιών και εταίρος του τμήματος Eπικοινωνίας, Mέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου (1999-2001). Έχει συμμετάσχει ως αξιολογητής σε ευρωπαϊκά πρoγράμματα κατάρτισης (1996-2005). Από το 2006 έως το 2016 ήταν μέλος ΣΕΠ του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων, στη Θεματική ενότητα Διαστάσεις των πολιτισμικών φαινομένων. Από το 2010 έως το 2013 ήταν μέλος ΣΕΠ του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου στο πρόγραμμα σπουδών Σπουδές στον Ελληνικό πολιτισμό.
Από το 2016 έως το 2018 ήταν Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου Πολιτιστική Πολιτική και Ανάπτυξη.
Είναι επιστημονικός υπεύθυνος στις σειρές Κινηματογραφικές Σπουδές και Ετερότητες-Εκδόσεις Ανθρωπολογικής Κριτικής (μαζί με τον Μ. Σπυριδάκη) των εκδόσεων Μεταίχμιο. Είναι μέλος, από το 1996, της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού ΟΥΤΟΠΙΑ.
Από το 2001 διδάσκει στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Είναι μέλος του Media Communications and Cultural Studies Association (MeCCSA) - http://www.meccsa.org.uk/ και του L'’ Association internationale des chercheurs en Littératures Populaires et Cultures Médiatiques (LPCM) / International Research Association in Popular Literature and Media Culture (PLMC) - http://www.flsh.unilim.fr/lpcm/
Είναι μέλος του International Visual Sociology Association - http://visualsociology.org/
Επιστημovικά εvδιαφέρovτα: ανθρωπολογία της τέχνης, πολιτισμική διαχείριση, οπτική ανθρωπολογία, κοινωνιολογία και ιστορία του κινηματογράφου.
Blog: www.cdermen.blog.com
http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1003 και εδώ: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1004
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Robert Layton, Ανθρωπολογία της τέχνης, Eκδόσεις του 21ου, Aθήνα 2003
Αrnold Hauser, Koινωνική ιστορία της τέχνης, πρώτος τόμος, Kάλβος, Aθήνα 1984, σσ. 16-41
Δημητρίου, Σ., 2009, Η πολιτική διάσταση στην τέχνη, Σαββάλας, Aθήνα
E.H.Gombrich, To xρονικό της τέχνης, MIET, Aθήνα 2000, σσ. 39-53
Χριστίνα Γραμματικοπούλου, “Η έρευνα πεδίου ως αισθητική αναζήτηση”
Η καλλιτεχνική πρακτική συχνά περιλαμβάνει μεθόδους που προέρχονται από την ανθρωπολογία: συνεντεύξεις, παρατήρηση συμμετεχόντων, μελέτη ανθρωπολογικών κειμένων, ανάλυση της πρόσληψης του έργου από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Στην παρουσίαση αυτή εξετάζονται παραδείγματα συμμετοχικής τέχνης που βασίζονται στο ανθρωπολογικό παράδειγμα.
18 Ιανουαρίου 2021
Ελπίδα Ρίκου “Σύγχρονη τέχνη και ανθρωπολογία: η διαμόρφωση κοινωνικών σχέσεων στο προσκήνιο”
Έργα σύγχρονων καλλιτεχνών και συμβολές θεωρητικών της τέχνης και ανθρωπολόγων, όπως και εμπειρικά δεδομένα από μια δεκαετία προσωπικών ερευνών και πειραματισμού μεταξύ ανθρωπολογίας και σύγχρονης τέχνης, φέρνουν στο προσκήνιο τη σημασία που έχουν οι κοινωνικές σχέσεις στα δύο αυτά πεδία. Για ορισμένους καλλιτέχνες η μορφοποίηση σχέσεων συνιστά δημιουργία έργου, αλλά για τους περισσότερους ανθρωπολόγους η διαμόρφωση κοινωνικών σχέσεων δεν θεωρείται επιδιωκόμενο αποτέλεσμα ή αξιοπρόσεκτο δεδομένο της έρευνάς τους. Παράλληλα, βέβαια, τόσο οι καλλιτέχνες όσο και οι ανθρωπολόγοι αποκτούν την ταυτότητά τους μέσω θεσμών (της ακαδημίας ή του «κόσμου της τέχνης») που παράγουν και νομιμοποιούν ορισμένες μορφές σχέσεων και πρακτικών, αποκλείοντας άλλες. Η ομιλία θα επικεντρωθεί στις κοινωνικές σχέσεις –αντί, για παράδειγμα, στον υλικό πολιτισμό που συνδέεται συχνότερα με την τέχνη από τη σκοπιά των ανθρωπολόγων- αναζωπυρώνοντας και τη γενικότερη διερώτηση σχετικά με το πώς νοείται η τέχνη, ο πολιτισμός, η πολιτική και η ίδια η έρευνα στην ανθρωπολογία σήμερα.
Σύντομο βιογραφικό:
Η Ελπίδα Ρίκου είναι εικαστικός, ανθρωπολόγος και κοινωνική ψυχολόγος, με ερευνητικό έργο πάνω σε θέματα τέχνης σε συνδυασμό με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, την πολιτισμική πολιτική, την καθημερινή διαβίωση στην πόλη, το σώμα και την ψυχική υγεία. Είναι Διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας (EHESS,Παρίσι) με μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Κοινωνική Ανθρωπολογία (Paris V), πτυχιούχος Κοινωνιολογίας (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Εικαστικών Τεχνών (ΑΣΚΤ Αθήνας). Από το 1998 διδάσκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (μεταξύ 2007 -2017 στην Α.Σ.Κ.Τ. Αθήνας) και διαθέτει σημαντικό αριθμό επιστημονικών και άλλων δημοσιεύσεων (Ανθρωπολογία και Σύγχρονη Τέχνη, Αλεξάνδρεια, 2013, κά.), ενώ από το 2008 διοργανώνει καλλιτεχνικά/ διεπιστημονικά projects (Learning from documenta, Φωνές, Αξία, κά.). Παράλληλα, η Ελπίδα Ρίκου έχει ασχοληθεί με την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία (Centre de Formation et de Recherches Psychanalytiques, Παρίσι) και την θεραπεία μέσω τέχνης (stage, Paris V). Μεταξύ άλλων, συνεργάστηκε ως ερευνήτρια με το Centre National de Recherches Scientifiques στη Γαλλία, συνέβαλε εθελοντικά στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες του Περιπτέρου 18 Ανω στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής και διετέλεσε Επιμελήτρια της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (απ’όπου παραιτήθηκε για προσωπικούς λόγους). Επίσης, διαθέτει εμπειρία στο χώρο της δια βίου μάθησης και από το 2016 συντονίζει (μαζί με την Σοφία Γρηγοριάδου) το Εργαστήριο Σύγχρονης Τέχνης του Δήμου Χαλανδρίου. Σήμερα δραστηριοποείται κατά κύριο λόγο ως ανεξάρτητη ερευνήτρια, συγγραφέας και καλλιτέχνις στο πλαίσιο του πρότζεκτ TWIXTlab.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Bishop, C., 2008, «Ανταγωνισμός και σχεσιακή αισθητική». Στο Σταυρακάκης, Γ. και Κ. Σταφυλάκης (επιμ.), Το πολιτικό στη σύγχρονη τέχνη. Αθήνα: Εκκρεμές.
Bourriaud, N., 2002, Relational Aesthetics.Dijon: Les presses du réel.
Gell, A., 1998, Art and Agency: An Anthropological Theory. Oxford: Oxford University Press.
Kester, G., 2011, The One and the Many: Collaborative Art in a Global Context. Durham: Duke University Press.
Marcus, G., 2013, Η δύναμη της σύγχρονης τέχνης, στο πλαίσιο της αμερικανικής παράδοσης, να αποκαλύπτει τις σχέσεις εξουσίας στις οποίες μετέχει. Στο Ρίκου, Ε. (επιμ.), Ανθρωπολογία και Σύγχρονη Τέχνη. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Βιβλιογραφικές προτάσεις:
Belting, H., A. Buddensieg, and P. Weibel, eds. (2013). The Global Contemporary and the Rise of New Art Worlds. Harvard, MA: MIT Press.
Belting, H., “Contemporary art and the museum in the global age”, Disputatio. Philosophical Research Bulletin 1 (2):16--30 (2012)
Bourriaud, Nicolas (2002). Relational Aesthetics. Dijon:Les Presses du réel.
Bishop, Claire (2012), Artificial Hells: Participatory Art and the Politics of Spectatorship. London: Verso.
Rattanamol, Johal (2015), “Windows on an Urban Village,” Participatory Urbanisms, Karin Shankar and Kirsten Larson eds. UC Berkeley Global Urban Humanities Initiative, 2015 www.part-urbs.com
Κατερίνα Σεργίδου, υπ. Δρ (Σπουδές Φύλου και Φεμινισμού/Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων (UPV/EHU).
«Τελετουργικές επιτελέσεις φεμινιστικών αντιστάσεων: Εθνογραφικά στιγμιότυπα από τη μελέτη του καρναβαλιού στην πόλη Κάδις»
Περίληψη:
Παρουσιάζεται εθνογραφικό υλικό από την έρευνα πεδίου στην πόλη Κάδις (Cádiz) στην Ανδαλουσία που πραγματοποιείται στο πλαίσιο εκπόνησης διδακτορικής διατριβής για τη γυναικεία συμμετοχή στο τοπικό καρναβάλι. Οι καρναβαλικές τελετουργίες μετατρέπονται σε σκηνές επιτέλεσης της φεμινιστικής κριτικής και σε στιγμές έκφρασης της φεμινιστικής ηγεμονίας στην πόλη. Μέσα από μια φεμινιστική-ανθρωπολογική μελέτη του καρναβαλιού μας δίνεται η δυνατότητα να χαρτογραφήσουμε ενδιάμεσους-μεταιχμιακούς χώρους ανάμεσα στην τέχνη, τη λαϊκή (popular) παράδοση, την καθημερινότητα και το πολιτικό. Στην παρουσίαση καταγράφονται περφόρμανς δρόμου, χιουμοριστικοί καρναβαλικοί στίχοι, αυτοσχέδιες καρναβαλικές στολές και φεμινιστικά σουβενίρ που αναγνωρίζονται ως υλικές και συμβολικές αποτυπώσεις μιας εναλλακτικής δημόσιας σφαίρας και κοινότητας που αμφισβητεί τις ανδροκρατούμενες-πατριαρχικές εορταστικές τελετουργίες και την καρναβαλική παράδοση. Αναδύεται έτσι μια νέα φεμινιστική και αγωνιστική-καρναβαλική παράδοση η οποία ξεπερνά το τοπικό καθώς τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τα φεμινιστικά κινήματα που αναπτύσσονται ραγδαία στον ισπανικό χώρο τα τελευταία χρόνια. Τέλος παρουσιάζονται στιγμιότυπα από τις αυτοεθνογραφικές εμπειρίες της ερευνήτριας ως μέλους ενός καρναβαλικού γκρουπ, ως δημιουργού μιας αυτοβιογραφικής καρναβαλικής περφόρμανς και ως συμμετέχουσας στην τοπική φεμινιστική κοινότητα, με στόχο να κατανοηθούν οι πολλαπλές θέσεις-της καρναβαλέρα-ακτιβίστριας-ερευνήτριας-από τις οποίες αυτή εθνογραφεί.
Βιογραφικό:
Η Κατερίνα Σεργίδου σπούδασε Ιστορία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές τις στον Πολιτισμό και την Επικοινωνία στο Πάντειο και στη Φεμινιστική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων (UPV-EHU). Είναι υποψήφια διδακτόρισσα Σπουδών Φύλου και Φεμινισμού και εκπονεί τη διατριβή της στο Πάντειο Πανεπιστήμιο σε συνεπίβλεψη με το Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων ως υπότροφος του ΙΚΥ. Στο πλαίσιο της διδακτορικής της έρευνας πραγματοποιεί εθνογραφική έρευνα στην πόλη Κάδις της Ανδαλουσίας, μελετώντας τη σχέση φεμινισμού και καρναβαλιού. Έχει εργαστεί στην Ερευνητική Ομάδα Φεμινιστικής Ανθρωπολογίας (AFIT) του UPV-EHUκαι συμμετέχει στo σχεδιασμό και τη διδασκαλία του εργαστηρίου Πολιτισμού στο ΕΜΠΟ Παντείουπου διευθύνει η επίκουρη καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας Χρυσάνθη Αυλάμη. Επίσης είναι μέλος του περιοδικού « Entanglements experiments in multimodal ethnography» καθώς και του περιοδικού Marginalia Σημειώσεις στο Περιθώριο. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη μελέτη εορταστικών τελετουργιών και κοινοτήτων, τη σχέση τέχνης, λαϊκής παράδοσης και φεμινιστικής κριτικής, την έννοια της φεμινιστικής ηγεμονίας, καθώς και τις φεμινιστικές μεθοδολογίες στην κοινωνική έρευνα.
Προτεινόμενες δημοσιεύσεις
- Sergidou, Katerina. 2020. “‘Living Like Queens’”. Journal of Festive Studies 2 (1), 153-78. https://doi.org/10.33823/jfs.2020.2.1.34.
- Sergidou, K. (2018). ‘Can I sing a carnival song? Listening to ethnographic sounds at a pasodoble ¾ rhythm’, entanglements, 1(2): 62-66.https://entanglementsjournal.org/can-i-sing-a-carnival-song-listening-to-ethnographic-sounds-at-a-pasodoble-%C2%BE-rhythm/
- Σεργίδου, Κατερίνα (2019). «Μια συνέντευξη με τη ΜάργκαρετΜπουλέν: Όταν το φεμινιστικό κίνημα συνάντησε τη φεμινιστική ανθρωπολογία στην Ισπανία και τη Χώρα των Βάσκων». Feministiqa, Τεύχος 2, σελ: 156-170, Διαθέσιμο στο: http://feministiqa.net/otan-to-feministiko-kinima-synantise-ti-feministiki-anthropologia-stin-ispania-k-xwra-twn-vaskwn/
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -
