Μάθημα : Εθνογραφία και Λαογραφία, Αποικιοκρατία και Σπουδές Περιοχής

(Ε): Επιλογής, (ΓΥ): Γενικού Υποβάθρου, Κλάδος 300 (Κοινωνική Ανθρωπολογία)

Το μάθημα αποτελεί μία εισαγωγή στις Σπουδές Περιοχής, τη συνδυαστική δηλαδή μελέτη ολόκληρων γεωγραφικών περιοχών μέσα από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Με αφετηρία την εθνογραφική έρευνα πεδίου και την ανθρωπολογική ανάλυση διερευνάται η καθιέρωση ενός κλάδου κριτικών Σπουδών Περιοχής και, παράλληλα, αναδεικνύεται ο ρόλος που έπαιξαν στη συστηματοποίησή του η ανθρωπολογία, η ιστορία, οι σπουδές του πολιτισμού και η πολιτική οικονομία.

Αρχικά, εξετάζεται το πολιτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Αποικιοκρατίας και η ιδεολογία του εξελικτισμού στη συνάντησή τους με την Ανθρωπολογία (2ο μισό του 19ου αιώνα). Πρόκειται για τη συνθήκη που οδηγεί στην εδραίωση των Σπουδών Περιοχής στον Δυτικό κόσμο, με την παγίωση των σχέσεων εξουσίας και της πολιτισμικής ηγεμονίας της Δύσης επί των «Άλλων», ευρωπαϊκών και μη, κοινωνιών και πολιτισμών. Ταυτόχρονα, το μάθημα συζητά το ρόλο της Λαογραφίας, ως της επιστήμης, η οποία συνέβαλε στη συγκρότηση της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας και αποτέλεσε την παρακαταθήκη μιας ακαδημαϊκής παράδοσης. Η Κοινωνική Ανθρωπολογία καλείται να συνομιλήσει με τη Λαογραφία για την μελέτη και κριτική κατανόηση του νεοελληνικού πολιτισμού, έτσι όπως αυτός ορίζεται σε σχέση με την Ευρωπαϊκή νεωτερικότητα και τους γείτονες, αλλά και τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.

Μετά το 1950, η εμφάνιση της ανθρωπολογίας στην Ελλάδα, και την ευρύτερη περιοχή, σηματοδοτεί την έναρξη του νέου επιστημονικού ενδιαφέροντος για τα άκρα και τις γειτονιές της Ευρώπης (Βαλκάνια, Μεσόγειος, Μέση Ανατολή) και καθιερώνει την εθνογραφική έρευνα ως το μεθοδολογικό εργαλείο μελέτης του «Άλλου» και του «Αλλού». Η νέα αυτή προσέγγιση θέτει τα θεμέλια για την καθιέρωση ενός νέου τύπου Σπουδών Περιοχής, οι οποίες διέπονται από διεπιστημονικότητα και στέκονται κριτικά απέναντι στις επιστημολογικές και πολιτικές παραδόσεις της Αποικιοκρατίας και της ευρωπαϊκής αποικιοποίησης.

Το μάθημα αξιοποιεί παραδείγματα από πεδία μελέτης και θεματικές της εθνογραφικής έρευνας, εντός και εκτός Ελλάδας, για να συζητήσει ζητήματα παράδοσης και νεωτερικότητας και κοινωνικών μετασχηματισμών, τα οποία σχετίζονται με την παραγωγή αυτογνωσίας και κριτικής γνώσης για το παρόν και το παρελθόν, τους εαυτούς και τους γείτονες σε Βαλκάνια, Αν. Ευρώπη, Μεσόγειο και Μέση Ανατολή.

Παράλληλα αναδεικνύει το «γιατί ο κόσμος χρειάζεται την ανθρωπολογία», τόσο γενικά, σε ό,τι αφορά στην κοινωνική ανάλυση και την πολιτισμική κατανόηση, όσο και ειδικά: αφενός στις πολιτικές για τον πολιτισμό και την αξιοποίηση της παράδοσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς, αφετέρου στην παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων για τη διαχείριση των διαπολιτισμικών συναντήσεων με τους γείτονες, τους μετανάστες και τους ξένους.